Welke projector past bij mij?

[Oracle]

Waarom welke projector?
Aangezien er de laatste tijd weer wat vaker discussies ontstaan wat beter is (en de meningen hierover nogal uiteenlopen... ), er ook vaker mensen zijn die door de bomen het bos niet meer zien, en omdat er wellicht toch nog wat misverstanden zijn onder de potentiele projectorbezitters, leek het me handig om eens wat feiten omtrent de verschillende soorten projectoren neer te zetten. Let wel: het gaat er niet om wat beter is! Het is enkel bedoeld om de mensen die een projector willen kopen te informeren over de verschillen, zodat die mensen zelf hun eigen afweging kunnen maken! Gaarne dus geen discussies over waarom de een beter is dan de ander. Wel uiteraard graag correcties/aanvullingen indien ik iets vergeet.

Welke soorten projectoren zijn er?
- LCD
- DLP
- CRT
- D-ILA / SXRD

Hoe werken deze (in de basis)?
- LCD (Liquid Crystal Display)
Een of drie LCD-schermpjes binnen het apparaat. Daarachter een (sterke) lamp, die door de schermpjes heen 'schijnt'. Het kan zijn dat er 1 LCD-scherm in zit voor alle kleuren, of 3 schermpjes (1 voor rood, 1 voor groen, en 1 voor blauw). LCD scherm heeft  resoluties varierend van 800*600 en 1280*1024 tot breedbeeld-formaten (720*480 tot 1280*720).
- DLP (Digital Light Processing)
1 of 3 chips binnen het apparaat. Het oppervlak van deze chips bestaat uit een zeer groot aantal heel kleine spiegeltjes. Een sterke lamp schijnt op deze chip(s). Aan de hand van de stand van deze spiegel wordt er wel of geen licht door gelaten, naar de lens toe. Voor de kleur zorgt een 'kleurenwiel', dat bestaat uit een aantal elementen (rood, groen, blauw en wit). DLP chip heeft  resoluties varierend van 800*600 en 1024*768 tot breedbeeld-formaten (bv. 848*480, 1024*576 of  1280*720).
- CRT (Cathode Ray Tube)
Bestaat uit 3 'buizen'. Deze buizen zijn vergelijkbaar met de buis van een tv, alleen dan met veel meer licht-opbrengst, waarbij het licht door middel van 3 lenzen (een voor elke buis) wordt gebundeld. Geen vaste resoluties, maar eerder beperkingen aan weer te geven maximum (varierend van 1024*768 tot 1600*1200)
- D-ILA (Digital Direct Drive Image Light Amplifier) of LCoS (Liquid Crystal on Silicon)of SXRD (Silicon X-tal Reflective Display)
Andere techniek, ook gebaseerd op een LCD-scherm met een lamp. Verschil is echter dat het licht niet dóór het LCD scherm heen wordt gestuurd, maar dat het licht erop reflecteert. Dit heeft als voordeel dat het controlepaneel van het LCD niet doorzichtig hoeft te zijn, en dat de bedrading hiervan (voor aansturing van de individuele pixels) niet tussen de LCD-pixels hoeft in te lopen (dit is de veroorzaker van het 'kippengaas'-effect bij LCD projectoren), maar er 'gewoon' achter geplaatst kan worden. .

Voordelen van de drie types:
LCD
+ klein, handzaam
+ draagbaar
+ kan onopvallend worden weggewerkt
+ door zoomlens geen vaste afstand tot projectiescherm
+ vanaf zo'n 400,- nieuw
+ makkelijk aan te sluiten (kan al met een s-video kabel)
+ dvd-spelers met progressive scan hebben (meestal) component uitgangen, die rechtstreeks op de projector kunnen worden aangesloten
+ scaler/deinterlacer ingebouwd (met wisselende kwaliteit, overigens, maar dat staat hier los van)
+ wordt steeds minder verkocht, in het voordeel van DLP
+ plug&play (ofwel: aansluiten en daarna kijken)
+ diverse digitale ingangen (DVI/HDCP), voor digitale beeldoverdracht
DLP
+ zelfde voordelen als LCD
+ minder pixelstructuur dan LCD, doordat spiegeltjes op chip dichter op elkaar zitten dan pixels van LCD.
+ zeer goed zwart-niveau (ofwel zwart is bijna echt zwart, en niet donkergrijs zoals bij LCD projectoren), mede door auto-iris.
+ betere kleurweergave dan LCD
+ vanaf zo'n 500,- nieuw
+ wordt steeds meer gemeengoed
CRT
+ uitstekende kleurweergave mogelijk
+ uitstekend zwart-niveau door zeer hoog contrast (theoretisch 1:15.000) (zwart is echt zwart)
+ 'filmisch' plaatje door ontbreken van pixelstructuur
+ flexibel in weergave-formaten (kan zowel 4:3 als 16:9, geen vaste resolutie)
+ kan DVD's weergeven in de resolutie van de DVD zelf (720*576) of een mooie vermenigvuldiging daarvan (bv. 1,5 keer of 2 keer). Dit resulteert in minder scaling fouten.
+ vanaf 100,-, 2dehands voor de modellen met analoog chassis, 300,- 2dehands voor modellen met digitaal chassis*
+ redelijk veel 2de hands aanbod, met goede kwaliteit
+ meeste modellen kunnen High Definition materiaal in de 'native' resolutie weergeven
+ buizen gaan enorm lang mee (10.000 - 12.000 uur)
+ middels diverse oplossingen inmiddels ook geschikt voor HDMI/DVI aansluitingen (bv. Jeanbox of de Moome-box).

* het chassis van een CRT projector wordt mee bedoeld de electronica om beeldweergave uit de buizen te krijgen. Bij analoge chassis gebeurt het afstellen middels potmeters (draaiknoppen), bij digitale chassis gebeurt dit middels de afstandsbediening.

D-ILA
+ zeer goede beeldkwaliteit
+ zeer goede zwartwaarden (nieuwste modellen halen 'CRT-niveau'), mede door auto-iris.
+ projectoren redelijk compact en goed plaatsbaar
+ zijn allemaal minimaal HD-Ready, meeste modellen zelfs Full-HD
+ plug&play (ofwel: aansluiten en daarna kijken)
+ diverse digitale ingangen (DVI/HDCP), voor digitale beeldoverdracht
+ meeste modellen met prima ingebouwde scaler/deinterlacer

Nadelen van de drie types:
LCD
- pixelstructuur (vaak) zichtbaar op het scherm (ook wel raster, of 'kippengaas' genoemd)
- zwart is niet zwart maar eerder donkergrijs, door laag contrast (wordt aangeven in bv. 1:200 (= zeer laag contrast = zwart is grijs) tot 1:800 (is redelijk contrast = zwart is donkergrijs)
- kleur-weergave is wat flets
- 'hard' beeld door gebruikmaking van pixels
- beperkte lamp-levensduur (ergens tussen de 1500 en 3000 uur voor de meest gangbare modellen
- nieuwe lampen kosten tussen de 250 en 500 euro
- risico op dode/actieve pixels (ofwel een beeldpunt dat constant uit of aan is; kan zeer storend zijn mits in midden van beeld)
- niet zo waardevast (door voortschrijdende technieken verouderen modellen snel)
- last van digitale artefacts ('colorbanding' & 'posterization')
DLP
- pixelstructuur soms toch nog zichtbaar
- 'Regenboogeffect' (= bij hoog contrast scenes, en snelle bewegingen lijkt het soms alsof de kleuren niet op elkaar liggen. Dit kan leiden tot bv. hoofdpijn. Is met name aanwezig op de wat oudere modellen, als gevolg van een langzaam draaiend kleurenwiel.)
- beperkte lamp-levensduur (ergens tussen de 1500 en 3000 uur voor de meest gangbare modellen
- nieuwe lampen kosten tussen de 250 en 500 euro
- risico op dode/actieve pixels (ofwel een spiegeltje op de chip dat constant uit of aan is; kan zeer storend zijn mits in midden van beeld); dit risico is wel kleiner dan bij LCD projectoren.
- niet zo waardevast (door voortschrijdende technieken verouderen modellen snel), maar beter dan LCD projectoren.
- beperkte kleurdiepte (die 'opgelost' worden door 'dithering'), hetgeen storend kán(!) werken
CRT
- groot en zwaar (je moet er maar net plek voor hebben, en ze zijn ook niet bepaald draagbaar )
- is voor de meeste mensen geen aanwinst voor de woonkamer
- vereist vaste afstand tot het scherm
- afstelling is bewerkelijker dan een LCD/DLP projector (maar nog steeds niet moeilijk!!!)
- afstelling is kritischer dan LCD/DLP (afwijkingen eerder zichtbaar)
- nieuwe buizen zijn prijzig (vanaf zo'n 800,- tot 2500,-  per stuk, maar gaan wel weer heel lang mee); in de meeste gevallen hoeven deze echter niet alledrie tegelijk worden vervangen; ook zijn er voor een aantal CRT's zgn. 'rebuild's' te krijgen. Dit zijn gebruikte buizen, die o.a. worden voorzien van een nieuwe fosfor-laag, waardoor deze weer als nieuw functioneren. De prijs hiervan ligt een stuk lager (vanaf zo'n 400,-).
- externe scaler/deinterlacer nodig (of een HTPC)
- accepteert geen component signaal (behalve de nieuwere modellen, zoals bv. de Barco 70x/808s en de Barco Cine reeks)
- vereist een RGB/HV (= VGA) signaal (dus is een converter benodigd, of een HTPC, of een dvd-speler die een RGB/HV signaal kan uitsturen, zoals bijvoorbeeld de Kiss/Revoy toestelen, of (meer high-end) een Arcam FMJ DV27)
- nieuw zijn deze toestellen amper te betalen (vanaf 10.000,- (Barco Cine7LT), tot meer dan 60.000,- (Barco Cine9) )
- zichtbaar strooilicht ('halo's') bij heldere objecten op een donkere achtergrond. Duurdere modellen hebben hier geen last van, door toepassing van 'liquid coupled' lenzen
- vanwege de voortschrijdende techniek van digitale projectoren zijn dit soort projectoren de laatste jaren sterk gedaald in 2e hands prijs. Met de komst van kleinere, betere digitale projectoren is de verwachting dat deze neergang aanhoudt. Echter, de kwaliteit van dit Type projector is nog steeds uitstekend, en kán dus een uistekende keuze vormen voor wie er de plaats voor heeft.
D-ILA
- prijs (nieuwe toestellen gaan vanaf zo'n 2500,-, hetgeen toch veel geld is)
- beperkte lamp-levensduur (ergens tussen de 1500 en 3000 uur voor de meest gangbare modellen
- niet zo waardevast (door voortschrijdende technieken verouderen modellen snel)


Tot slot:
ANSI Lumen
ANSI lumens is de gestandaardiseerde waarde om de lichtsterkte mee aan te geven.

Een misverstand is denken: "hoe hoger, hoe beter". In een normale woonkamer zul je meer dan genoeg hebben aan rond de 1200 - 1500 lumen. Meer dan 2000 is overkill; dat is meer geschikt voor presentaties, in een hel-verlichte ruimte, met veel tl-balken. Projecteren die dit soort hoge getallen hebben, zijn 99 van 100 gevallen presentatie-beamers, die dan ook geoptimaliseerd zijn voor stilstaande beelden, en niet zo geschikt zijn voor film/video. Daarnaast bieden deze beamers vaak ook een lager contrast, wat weer resulteert in een minder goed zwart-niveau (ofwel: zwart is grijs).

Kun je goed verduisteren, dan heb je al voldoende aan 800 - 1000 lumen. De meeste CRT's zitten overigens rond deze waarden; echter door de manier van projecteren, is dit geen tekort aan deze projectoren. Doordat CRT's gebruik maken van buizen, die enkel oplichten wanneer dat nodig is (i.t.t. een LCD/DLP die altijd voluit brandt, maar licht tegen moet houden om zwart te genereren), is de dynamiek van het geprojecteerde beeld veel groter, en zal je zelfs met een 600 lumen CRT perfect kunnen projecteren.

Auto Iris
Auto Iris is een methode van digitale projectoren om het contrast te verhogen. Door in donkere scenes de iris (waar het licht van de lamp doorheen moet) verder dicht te draaien, kan een beter zwart-niveau worden behaald. In lichte scenes wordt de iris verder opengezet, waardoor er meer light-output op het scherm komt. Het contrast-verschil tussen een wit beeld en een zwart beeld wordt hierdoor sterk vebeterd.

Meningen verschillen over de wenselijkheid van een autoiris. Zien is weten, in dit geval.

Opmerkingen:
- voor alle genoemde types geldt dat een (ISF-) calibratie enorm bijdraagt aan de uiteindelijke prestaties (lees: kleur-weergave en contrast)
- er is geen 'beste type'. De keuze wordt meestal gemaakt op basis van een groot aantal afwegingen, waarbij niet alleen het uiteindelijke beeld een rol speelt, maar bijvoorbeeld ook budget, plaatsingsmogelijkheden, en persoonlijke voorkeuren.
- met alle types is het mogelijk om perfect te genieten van een film op groot beeld!

Meer info:
Overzicht van verschillende projectoren en hun eigenaar op dit forum
ProjectorCentral.com (veel info over digitale projectoren)
CRT Projectors FAQ (engelse site)
Algemene Projector/HT links

Voorbeelden van artefacts:

Origineel plaatje:


Screendoor effect bij LCD/DLP projectoren (overdreven om effect duidelijk te maken):


Posterization artefacts bij LCD projectoren (overdreven om effect duidelijk te maken):


Vertical banding artefacts bij LCD projectoren:


Dithering artefacts bij DLP projectoren (overdreven om effect duidelijk te maken):


Staircasing artefects als gevolg van slechte scaling (overdreven om effect duidelijk te maken):

Groet,
Mark

[garmtz]

Mooi overzicht! Wordt sticky!     Alleen wel even aanpassen dat D-ILA toch echt geen goed zwartniveau heeft! Level van het zwart ligt bij D-ILA op LCD-niveau.

[American_Nightmare]

Mooi overzicht inderdaad! Maar wat bedoel je bij CRT met:

+ flexibel in weergave-formaten (kan zowel 4:3 als 16:9, geen vaste resolutie)

Dit geldt in feite toch ook voor een 4:3 LCD-projector? Zowel een CRT als 4:3 LCD projecteren toch gewoon een 4:3 plaatje, en maken daarvan een deel zwart (de balken boven en onder) als ze 16:9 projecteren, of begrijp ik het verkeerd?

[Oracle]

Thanks!  

En aangepast, al had ik begrepen dat de huidige D-ILA projectoren juist weer wel een goed contrast niveau (en daarmee black-level) hebben..

Maar, ik heb ze nog niet in actie gezien, dus daar zal ik dan wel naast zitten!  

Groet,
Mark

[garmtz]

Ik heb er meerdere gezien en allen hadden matig zwart. Ze hebben echter zo'n enorme lichtopbrengst, dat het contrast vooral bij grote schermen subjectief gezien absoluut niet verkeerd is (zeker niet bij heldere scenes). Bij donkere scenes op kleine schermen is het minder, tenzij je een NDD filter gebruikt en/of een grijs scherm.

[Oracle]

Dit geldt in feite toch ook voor een 4:3 LCD-projector? Zowel een CRT als 4:3 LCD projecteren toch gewoon een 4:3 plaatje, en maken daarvan een deel zwart (de balken boven en onder) als ze 16:9 projecteren, of begrijp ik het verkeerd?

Een CRT kan zijn beeld verticaal 'squeezen', dat wil zeggen plat-drukken. Het bron-materiaal wordt (bij anamorphe dvd) dan in 4:3 formaat (dus verticaal uitgerekt) naar de projector gestuurd. Deze drukt het beeld weer plat, zodat het weer 16:9 wordt. Je hebt dan geen balken boven en onder. Een 4:3 LCD/DLP kan zijn beeld niet squeezen en zal dus wel nog de bekende balken hebben.

Groet,
Mark

[American_Nightmare]

Een CRT kan zijn beeld verticaal 'squeezen', [..]

Hm duidelijk.. eens kijken hoe dat bij mijn projector zit dan. thanx! 

[Erik]

WoW, Mark dat ziet er heel goed uit, petje af hoor.

Nu maar hopen dat mensen dit ook lezen ipv meteen vraag posten.

[Don_Paul]

Leuk. Maareh, LCD kan inmiddels wel heel wat meer aan dan 720*480, maak daar maar 1280*720 van - en bij DLP ook.

Geef bij CRT nog wel even aan dat dit de prijs per buis is.

Oh, en iets over de ingangen misschien? DVI/DHCP kan natuurlijk nog een issue worden in de toekomst.

[FrankL]

Mark,

Een paar aanvullingen:

- de breedbeeldformaten die je noemt bij DLP ken ik niet. Wel: 848x480 (bijv. Piano), 1024x576 (Matterhorn) en 1280x720 (HD2 en HD2+).

- kans op dode pixels is voor zover ik weet bij LCD groter dan bij DLP (mede doordat LCD 3 panelen heeft)

-  belangrijk nadeel van LCD en DLP t.o.v. CRT zijn de digitale artifacts, zoals colorbanding bij LCD, en problemen veroorzaakt door de beperkte kleurdiepte bij DLP (die 'opgelost' worden door dithering).

- belangrijk nadeel van de goedkopere CRT's t.o.v. digitale projectoren is het relatief slechte ANSI-contrast: het zwart is mooi zwart zodra er geen beeld is (on/off contrast), maar als er heldere objecten op een donkere achtergrond zijn krijg je goed zichtbaar strooilicht (halo's). Dit is alleen opgelost bij de duurdere modellen (liquid coupled).

[Oracle]

Paul, Frank, jullie opmerkingen zijn verwerkt. Bedankt!

Tevens een stukje nog toegevoegd over ANSI lumen. Ik hoop dat het een beetje klopt! 

Groet,
Mark

[Erik]

Mark: Nu je het al over lumens hebt gehad, misschien als aanvulling nog een paar regels over contrast, meer (800:1) contrast is beter dan 250:1.

En voor iemand blind een crt koopt vanwege de vele hier genoemde voordelen, wellicht een paar regels over letten op "wear". 

Iets anders misschien leuk om onderin nog iets over welk type aansluiting het best is voor een PJ. Als we nou toch bezig zijn
Op volgorde van kwaliteit/voorkeur:
1. component (erg goed)
2. scart/rgb (ook goed, maar minder dan component)
3. svideo (ook wel toshiden genoemd, kwaliteit redelijk)
4. composite (gele plug/tulp/cinch, kwaliteit slecht, maar kijkbaar)

DVI doe ik geen uitspraak over. Mij te onduidelijk terrein.

[Oracle]

Erik,

je opmerkingen als zodanig zijn zeker nuttig, voor de aspirant-projecteur ( ). Ik denk echter dat ze het doel van mijn openingspost een beetje voorbij schieten.

Ik zag en zie nl. de laatste tijd weer vaker de twijfel optreden bij sommigen, over wat voor soort projector ze voor moeten kiezen. Vandaar deze thread, en wat verwarring over wat nu de voor/nadelen van de soorten zijn.

Wat jij beschrijft is eerder een soort 'algemene adviezen/terminologie' topic. Ik zou zeggen: leef je uit!

Dat ik de ANSI's er even bijhaalde, komt omdat men nogal eens in verwarring raakt doordat een CRT minder lumens projecteert, dan een digitale projector. Je zou daaruit kunnen concluderen dat dat een voordeel zou zijn van de digitale projectoren. Maar ik geef toe, in de zin van de openingspost, een twijfelgevalletje...

Groet,
Mark

[Erik]

Ik begrijp de hint Mark, ik kruip wel weer onder mijn rots   

[Oracle]

Goed stuk Mark !

DHCP lijkt mij niet echt van toepassing tenzij je je PJ een IP adres wilt toekennen. Ik neem aan dat je HDCP
bedoelt High-Bandwidth Digital Content Protection, op DVI.

Richard

<edit afkorting aangepast>

Ahum...  beroepsdeformatie??

@Erik: zo was het niet bedoeld hoor  , maar ik ben bang dat als ik alle onderwerpen moet aanstippen, ik a) op een gegeven moment ook niet meer weet wat ik schrijf, want dan snap ik het zelf niet meer  , en b) dat het stuk dan wel erg lang wordt, en daardoor niet meer gelezen wordt...

@SB: goede opmerking, al heb ik persoonlijk geen bezwaar tegen het blijven van de opmerkingen...

Groet,
Mark

[Rob_Dingen]

Hoi Mark

Leuk stuk ik heb mischien ook nog wat aanvullingen.
Een nadeel van lcd is ook nog VB en Shading (kleurvlekken)
Van DLP hebben we ook nog het terug vallen van de kleurdiepte met bewegingen in het beeld hoe sneller de beweging hoe lager de kleurdiepte dit komt omdat de single chip in combinatie met het kleurwiel het niet bij kan houden.
Dan heb je nog een algemeen verhaal van digitaal en dat is posterization.
Ook Lycos (D-ila) is een techniek die er echt aan gaat komen nu Sony er ook in stapt en Philips met een RPTV komt met deze techniek.
Lycos is een soort lcd die op een spiegel zit en dus een kruising van LCD en DLP.
Het voordeel op dit moment is de hoge resolutie contrast ratio en pixel fill is het beste op digitale techniek.
Dus de ruimte tussen de pixels is het slechtste bij LCD dan DLP en Lycos is op dit moment het beste.
De nadelen van Lycos is dat de projectoren nog relatief duur zijn en heeft ook last van Shading.
Dan over CRT bij Barco zijn nagenoeg alle 70X serie met component in ook de 808s heeft component in.
De nieuwprijs van een Cine 7LT ligt rond de 10.000 Euro.
Nieuwe buizen zijn inderdaad zeer duur er is nu een alternatief voor rebuilds wat de zaak weer betaal baar maakt maar eigenlijk is dat alleen van toepassing bij CRT projectoren boven de 4000 Euro.
Een goedkopere 2e handse crt gooi je gewoon naar 10.000 uur weg en koop je weer een andere.

Rob

[Oracle]

Hai Rob,

Dank voor je compliment!

Een paar vragen:
- wat bedoel je met 'VB'? Ik ken de afkorting nl. niet...
- kun je uitleggen wat er gebeurt bij 'posterization'?

Ik zal Lycos overigens niet toevoegen, om dezelfde redenen als D-ILA. Ik denk dat er op dit moment nog niet genoeg animo is, dat mensen hiervoor gaan. Wel ga ik zelf eens opzoeken hoe dit precies werkt...

Je opmerking aangaande CRT's zal ik wel verwerken.

Groet,
Mark

[riwi]

Hoi Mark,
Posterizationis een effect dat onstaat door te lage kleurdiepte. Je ziet dan randen in graduele kleurverlopen. LCD heeft daar last van meer dan DLP.

zie bird.jpg : zonder posterization
en bird_posterize.jpg met posterization

VB is vertical banding : om de 10cm een vertikale anders gekleurde streep over de gehele beeld hoogte. Zie de PJ-TX100 threads in de hardware sectie

[Oracle]

Ah... Posterization lijkt volgens mij op de dithering artefacts van een DLP projector...

En hebben alle LCD's dan last van VB?

Groet,
Mark

[DrAce]

Mark, volgens mij is dithering iets anders: gekleurde puntjes die ad random in beeld verschijnen.

Riwi, ik dacht dat dat effect op de colibri foto color banding heette ... Nee? Heb ik weer iets bijgeleerd

edit: dacht dat dithering er zo uit kan zien

[garmtz]

edit: dacht dat dithering er zo uit kan zien

Klopt, zo ziet het er ongeveer uit, maar het uit zich bij DLP vooral negatief in donkere gedeeltes.

[Oracle]

Riwi & DrAce: ik heb jullie plaatjes gebruikt in mijn openingspost, om een voorbeeld te geven van de artefacts. Bedankt voor de moeite van maken van het voorbeeld! 

Groet,
Mark

[riwi]

Riwi, ik dacht dat dat effect op de colibri foto color banding heette ... Nee? Heb ik weer iets bijgeleerd

Color banding, misschien dat het effect ook zo genoemd word. Er zijn meer benamingen voor hetzelfde effect denk ik.

[Oracle]

Riwi:

Color banding: Color banding occurs when the transition of color from one to another isn't smooth.

via: http://www.vividlight.com/articles/3614a.htm

Kan iemand overigens nog een voorbeeldje maken van die colibri met vertical banding? Ik heb nu geen fotosjop bij de hand nl...

Groet,
Mark

[DrAce]

doe ik wel

2e edit: voor illustratieve doeleinden wat meer overdreven (gamma stroken verlaagd naar 96%)