Review Acoustat 1+1 electrostaten met X OTL buizenversterkers (incl. historie)

[Audiofiel]

(1/6)

Sinds een paar dagen is mijn familie van Acoustat electrostaten uitgebreid met deze grote jongens, de One+One. Hierbij een aantal bevindingen over deze speakers en de speciale dedicated OTL buizenversterkers die ze aansturen. Maar natuurlijk ook een stukje historie over dit aparte Amerikaanse bedrijf uit Californië die één van de pioniers was op het gebied van fullrange electrostaten.





Ik heb al 13 jaar de Acoustat Model One in huis en ben daar zeer tevreden over. Ik heb er zelf twee actieve woofers bij gebouwd, wat een heerlijke snelle punch geeft, gecombineerd met de snelle electrostaat die rond de 110 Hz overneemt. Alweer sinds januari 2006 staan ze op zolder opgeslagen, en sinds die tijd vertoont de Acoustat 33 full-range zijn kunsten.

1, 2, 3, 4...
De One bestaat uit 1 ESL-paneel, de One+One uit twee boven elkaar geplaatste panelen. De Two uit diezelfde tijd bestaat uit twee panelen naast elkaar. Dan kun je zelf verder wel bedenken hoe de Two+Two, de Three, de Four, de Six en de Eight er uit hebben gezien. Die laatste twee hadden overigens twee versterkerkanalen per speaker nodig om te kunnen draaien.

De 33 geeft een bijzonder compleet full-range beeld weer en gebruikt daarvoor 3 panelen naast elkaar. In tegenstelling tot de familie One, Two, Three, Four worden hier niet gelijkwaardige full-range panelen gebruikt, maar zijn de frequentiegebieden per paneel opgedeeld. Op de 33 heb je 3 panelen met elk 2 secties. Van de totaal 6 secties geven er 6 laag weer, 3 middentonen en 1 hoog. In feite kun je stellen dat slechts 1 sectie (een half paneel dus) fullrange is.

[Audiofiel]

(2/6)

Actieve luidspeakers
De term actieve luidsprekers bestaat natuurlijk al heel lang. Het betekent dat de eindversterking in de speaker is ingebouwd. Soms is er voorzien in een speciale servo-sturing van de woofer om door middel van een snelheidsopnemer de woofertrillingen te compenseren en zo het laag dieper door te kunnen laten lopen. Soms ook is een actieve speaker opgebouwd uit een electronisch crossover totaal 3 eindversterkers om laag, midden en hoog te scheiden. Het voordeel is tweeërlei: aan de ene kant heb je ontzettend korte kabels aan de 'eindversterkers' en aan de andere kant kun je een veel beter crossover maken dan je met passieve componenten kunt doen.

Actief kom je eigenlijk alleen maar tegen bij dynamische of 'gewone' speakers. Waar een dynamische speaker een crossover nodig heeft met allerlei componenten als spoelen, condensatoren en weerstanden, heeft een electrostaat voornamelijk twee dingen nodig om te kunnen spelen: hoogspanning en een transformator om de relatief lage spanning van een (eind)versterker te kunnen verhogen tot de hoogspanning die een electrostaat nodig heeft. De hoogspanning bestaat meestal uit een vaste spanning van 5.000 Volt die op de folie wordt gezet. De transformator geeft vervolgens een hoogspanning die is gemoduleerd door het muzieksignaal en die op de statoren wordt gezet. Hierdoor wordt de folie tussen de beide statoren aangetrokken en afgestoten en door dat heen en weer gaan van de folie ontstaat er geluid.

Actieve electrostaat
Een actieve electrostaat, dat klinkt als een grote uitzondering. Nou, dat klopt ook wel. Wil je immers werkelijk actief aansturen, dan moet je de transformator er tussen weg gaan denken. Die zit immers - net als het passieve filter bij een dynamische speaker - in de weg. In de signaalweg zogezegd. Acoustat bedacht al in de jaren zeventig dat de mooiste manier om een electrostaat aan te sturen zou zijn door een versterker direct de benodigde hoogspanning te laten produceren. Hun eerste electrostaat was de Model X, genoemd naar het electrische symbool van een electrostaat in een schema: >|< en werd geleverd met een speciale OTL buizenversterker die direct de statoren aanstuurde: de Servo-Charged X Tube Amp. We spreken dan over 1976. Dit versterkerontwerp was zò revolutionair dat zelfs lang nadat ze niet meer werden geproduceerd (in december 1981 de laatste!) ze nog toegepast werden.

Vanaf 1982 werden alle Acoustats uitgeleverd met een transformator om ze ook op 'gewone' versterkers te kunnen gebruiken. Dit maakte ze universeler en makkelijker verkoopbaar. Toch bleef er veel vraag naar de OTL versterkers. Immers, ook de latere modellen Four, Three, One+One, Two+Two, Six en Eight kunnen er mee overweg (voor die laatste heb je er dan weer twee per speaker nodig). Er zijn zelfs berichten dat liefhebbers er ook andere merken electrostaten mee aan de praat hebben gekregen.

[Audiofiel]

(3/6)

Modificaties aan de lopende band
Hoewel de Acoustat X versterkers in feite allemaal minimaal 25 jaar oud zijn, is er in de loop van de tijd wel wat veranderd. Bijna geen enkele 'X' in de wereld is meer helemaal de originele. In de jaren kwamen er namelijk steeds nieuwe upgrades beschikbaar. Een team van enthousiastelingen gingen, met hulp van de grote bazen achter Acoustat Jim Strickland en (later) Davis Hafler aan de slag om ze steeds verder te verbeteren. Zo zijn de speciale hoogspanningscondensatoren van 5000+ Volt vervangen door speciale versies, de voedingselco's door Black Gates, de opamps door veel betere versies en ga zo maar door. Zelfs vandaag de dag zijn er nog onderdelen in Amerika te krijgen en zelfs het Nederlandse bedrijf Twinstatic levert een (prijzige!) upgrade voor deze versterkers.



Acoustat stond niet alleen bekend vanwege de hoge geluidskwaliteit en de robuustheid van zijn electrostaten. Berucht was ook het lage rendement en de impedantie die in sommige gevallen zelfs onder de 1 ohm daalde. Dit vraagt dan ook een extreme stabiliteit van een versterker. Zelf gebruik ik altijd mijn Acoustat electrostaten (met de transformator-interface uiteraard) om te testen of een versterker stabiel is. Sommige merken en typen versterkers blijken dan ineens in de beveiliging te schieten of het geluidsbeeld zakt compleet in (geen breedte of diepte meer).

Overigens was laag rendement niet de enige aparte eigenschap aan deze electrostaat. Juist door de grote afstand tussen de statoren (waar het lage rendement door wordt veroorzaakt) konden ze enorme uitslagen maken. Een enorme maximale geluidsdruk was het gevolg. Het model Two+Two komt (met de juiste versterker) met zijn 4 panelen tot 115 dB.

David Hafler
Eind jaren tachtig kwam Acoustat, die altijd veel geld investeerde in Research & Development, in de financiële problemen. Het uit de car-audio wereld bekende Rockford slokte Acoustat op, vrijwel tegelijk met het bedrijf van David Hafler. Hafler mocht zich verder gaan bezig houden met de Acoustat-lijn en ontwikkelde de nieuwe Spectra-lijn, met een afwijkende opzet door de gescheiden frequenties in plaats van de eerdere fullrange panelen. Deze hadden een betere afstraling en dus een bredere hotspot. Ook ontwikkelde hij een reeks versterkers met het door hem gepatenteerde TransNova-systeem met extreem lage terugkoppeling. De Acoustat TransNovaTwin 200 (bijnaam TNT200) was een speciaal ontwikkelde MosFET eindversterker voor de moeilijke Acoustat electrostaten. Superstabiel was die zeker, maar klankmatig moest het zijn meerdere erkennen tegenover de grote jongens van Mark Levinson, Classé, Pass Labs, Krell en Aragon.

In 1993 was Rockford niet langer geïnteresseerd in de Acoustat-divisie en stopte zij met de activiteiten. In 1995 dook het merk ineens weer op in de handen van het Italiaanse Audio Physic. Deze bouwde in Europa de laatste Acoustat Spectra modellen, die nooit verkocht werden in de Verenigde Staten waar nota bene de meeste liefhebbers zaten. Bij de verkoop van de merknaam Acoustat vergat Rockford Fosgate in het contract één element: de reparatie-verantwoordelijkheden. Daardoor zijn zij nog steeds verantwoordelijk voor een aantal Amerikaanse Acoustats die daar met levenslange garantie zijn geleverd. Audio Physic maakte overigens Spectra electrostaten met ingebouwde woofers. Voor de liefhebber zijn dit duidelijk de minst goed klinkende Acoustats.

Sinds 2005 is de naam Acoustat weer in gebruik, maar nu in handen van een Chinees bedrijf. Wat de kwaliteit van hun producten is, blijft vooralsnog gissen. Het lijkt er op dat ze voornamelijk de ESL/subwoofer versies maken, wellicht afgeleid van de laatste Spectra series.

[Audiofiel]

(4/6)

De Acoustat X OTL buizenversterkers
Nu weer terug naar het heden. De Acoustat One+One, aangestuurd door de Acoustat X OTL buizenversterker. Via 3 aansluitingen komt de 5.000 Volt (bias) voor de folie en de hoogspanning voor de voorste en achterste statoren naar buiten (een ongevaarlijke draadjes dus, een extra reden voor de omslag naar transformatoren, aangezien in de VS claims al aardig op kunnen lopen). In feit heb je hier dus een push-pull constructie, want de lading op de voorste stator is precies omgekeerd aan de lading van de achterste stator. Er wordt dus tegelijkertijd geduwd aan de ene kant en getrokken aan de andere kant. Iedere luidspreker heeft zijn eigen versterker. De versterker is opgebouwd met 4 dikke 6HB5 buizen die de hoogspanning verzorgen voor de statoren.


De X OTL zonder kap


De X OTL onder een andere hoek


Voedingstrafo


Sylvania 6BH5 buis


Grote Black Gate voedingselco's


Kleine Black Gates elco's


Hoogspanningscondensator


Achterkant met ingang en serienummer

[Audiofiel]

(5/6)

De Acoustat Model One+One
De twee panelen in de Acoustat One+One staan simpelweg parallel aan elkaar en geven beiden een fullrange audiospectrum weer. Normaal worden deze aangestuurd door een transformator-interface achterop de voet van de electrostaat. Deze worden op hun beurt aangestuurd door een 'normale' eindversterker. Door de opzet kun je simpelweg de trafo-interface verwijderen en houdt je de 3 benodigde draden over voor de Acoustat X OTL versterker. Met als enige voeding 220 volt en cinch heb je zo een actieve electrostaat.


De Acoustat One+One naast een 'normaal formaat' monitor met standaard


Acoustat One+One met 2 panelen in zijn blootje

En hoe klinkt dat?
En dan nu de praktijk: hoe klinkt de set? Al 13 jaar gewend aan de klank van de Acoustat electrostaten ben ik natuurlijk heel erg benieuwd. Wat mij heel sterk trekt aan Acoustat ESL's is het bijzonder transparante en open geluid, de brede en diepe soundstage die ze kunnen neerzetten, het vervormingsarme karakter, de levensechtheid, de nauwkeurigheid op zelfs lage volumes en het neutraal tot licht warme middengebied. Tot op heden heb ik nog geen dynamische ('normale') luidspreker gevonden die mij daar genoeg in kan bekoren. Bovendien weten ze als geen andere dimensies op een juiste manier weer te geven. Hoor ik een zangeres zingen, dan staat ze ook echt in plaats van dat ze op een stoel lijkt te zitten of door haar hurken gaat...

Ik gebruik een extra lange Madrigal HPC om de Levinson 38 op de OTL versterkers aan te sluiten. Na een half uurtje opwarmen in de standby-stand gaan de versterkers dan echt in de 'aan' stand. De buizen veranderen van lichtpuntjes in warm oplichtende pitten. De volumeregelaar van de 38 gaat open en daar komen de eerste klanken al op mij af. "Dat is niet verkeerd" is het eerste wat ik uitbreng. Het geluid is bijzonder 'luchtig' en losjes te noemen, met een meer dan uitstekende kanaalscheiding, mooie soundstage que breedte en diepte.

Erg goed voor het geld
Ik kan weinig negatiefs ontdekken aan de klank en het Acoustat karakter dat ik gewend ben blijft in grote mate identiek aan wat ik ken met aansturing van de grote Classé CA-400. Eigenlijk klinkt het voor het geld wel heel erg goed, want die Classé is nieuw tot 4x zo duur als de Acoustat X OTL versterkers. Aangezien ik de One+One nog niet heb beluisterd met een transformator-interface en de Classé kan ik nog niet 100% uitsluiten welke karaktertrekken aan de OTL's zijn toe te schrijven en welke aan de One+One. Maar ik heb al wel 13 jaar naar hetzelfde paneel geluisterd, dus denk dat ik het prima kan inschatten. De directe aansturing van de buizen klinkt zeer krachtig en dynamisch, zelfs zonder een gebalanceerde aansturing zoals ik met de Classé gebruik.


Ik mis wel een beetje de laagcontrole, die met de buizen niet even strak is. Er is genoeg laag en het heeft genoeg impact, maar het mist iets van de definitie en droogheid. Het middengebied is gewoon erg goed te noemen, met erg veel lucht. Het hoog is helder en gedetailleerd. Bij hogere volumes ervaar ik in het hoog wel wat meer vervorming dan bij de Classé, maar gek genoeg is er wel goed naar te luisteren zonder irritatie, terwijl ik dat normaal juist niet heb. Waarschijnlijk komt dat omdat vervorming van buizen een stuk 'prettiger' is voor het gehoor.

[Audiofiel]

(6/6)

In vergelijking met de 33 en de One
In de vergelijking met de Acoustat 33's mis ik bij de One+One sowieso een stukje warmte in het middengebied en druk in het laag. Maar die 33 bestaat dan ook uit 3 panelen en heeft dus anderhalf maal zoveel oppervlakte voor het laag tot zijn beschikking. Ook straalt de 33 mooier af en geeft een bredere hotspot.

De One die ik voorheen gebruikte was natuurlijk een hybride systeem. het laag werd verzorgd door twee laagkasten met elk twee 18 cm ScanSpeak woofers, aangestuurd door een electronisch crossover en een Aragon 4004 eindversterker met 2x 1 KW trafo's. Uiteraard is het laag daarvan strakker, sneller, indrukwekkender en dieper. Wat betreft midden- en hooggebied ervaar ik nauwelijks verschil. Misschien dat het middengebied er iets op vooruit is gegaan door de dubbele panelen. Verder is het vooral heel erg herkenbaar en precies wat ik 'lekker' vind...

En nu?
Voorlopig blijven de speakers even staan. Ze zijn weliswaar een stuk hoger dan mijn 33's, maar wel een stuk slanker en ogen daardoor minder massief: er is meer licht in de kamer over. Uiteindelijk gaat het mij voornamelijk om de geluidskwaliteit natuurlijk. Daarom zal ik binnenkort zeker nog een test gaan doen met de transformator-interface en de Classé eindversterking. Pas daarna zal ik besluiten welke Acoustats zullen blijven en welke weg moeten, want voor 3 sets heb ik sowieso de ruimte niet, ook al zou ik ze willen houden. Hoewel een surroundset met de One+One voor en de One achter natuurlijk wel heel erg verleidelijk klinkt.

Wordt vervolgd...

[spencer]

Mooi verhaal van prachtige elektrostaten.  Ik ben zelf ooit begonnen met de 33 maar de 22 en de one en one ken ik ook uit die tijd.Zoals je zegt een zeer open en muzikaal geluid en zeer verslavend om naar te luisteren.Als versterkers had ik de Grand buizenversterkers ,de cdspeler was van Meridian en alles bekabeld met de Straight Wire Meastro.Ik had toen de tijd interesse in de de audiostatic en Martin Logan maar zag toen die zwarte panelen staan.Toen ik die kreeg te horen was de keuze makkelijk 

[garmtz]

Gaaf verhaal Audiofiel... En ik kan je vertellen: die nieuwe Chinese Acoustats zijn vreselijk... Ik heb ze gehoord op de IFA vorig jaar en ze konden me niet echt bekoren (meer: echt niet.... ).

[advr]

ik heb het nog niet helemaal gelezen maar het is gaaf zoveel moois allemaal. vanavond lees ik het wel verder. dit wil ik wel even volgen

[patrick_vdb]

Hoi Arjen,

Hoewel een surroundset met de One+One voor en de One achter natuurlijk wel heel erg verleidelijk klinkt.

JA! Doen, doen!!

De One vond ik een erg mooie luidspreker, de 33 heb ik niet gehoord en nu heb je alweer de One+One in huis gehaald. Ik kan dat maar op een manier vertalen en dat is gewoonweg weer een luisterbezoek inplannen want ik ben toch wel nieuwsgierig geworden na bovenstaande

Als ik het goed begrijp draai je nu niet meer met de subs (voor stereo)?

mvrg

Patrick

[Audiofiel]

De One vond ik een erg mooie luidspreker, de 33 heb ik niet gehoord en nu heb je alweer de One+One in huis gehaald. Ik kan dat maar op een manier vertalen en dat is gewoonweg weer een luisterbezoek inplannen want ik ben toch wel nieuwsgierig geworden na bovenstaande

Als je snel genoeg bent, kun je ze beiden nog horen: zowel de 33 als de One+One. De huiskamer staat nu namelijk wel heel erg vol en ik kan ze niet lang allemaal hier houden.

Als ik het goed begrijp draai je nu niet meer met de subs (voor stereo)?

Inderdaad. Ik heb 1 sub staan voor LFE, maar draai zonder de laagkasten sinds de 33. Die is immers fullrange. Ik kan eventueel wel extra diep laag er onder zetten (crossover op 30-35 Hz of zo), maar vind het eigenlijk mooier zonder. Dan heb je immers helemaal nergens overgangen.

[Peerless Monster]

Ik moest helaas "afscheid" nemen van mijn Acoustats model one.
Afscheid tussen aanhalingstekens, want ik heb ze inmiddels naar mijn ouders gebracht.
Mijn vriendin was degene die niet tegen het geluid van de Acoustats kan (hypersensititief).
Doordat de Acoustats erg rustig en zwart doortekend klinken, staan ze al vrij snel heel hard.
Mijn ouders hebben gewoon geld gegeven waar ik ze voor heb gekocht en heb ik het recht om ze terug te kopen op een tijdstip dat ik ze kwijt kan (hoe audiofiel kan je zijn).
Daar heb ik overigens een Plinius 8150 voor aangeschaft om ze aan te sturen.

De set:
Plinius 8150 als versterking
Philips 951 als bron en gewone koperen kabeltjes van een paar euro per stuk.

Wauw! Ik had nooit geweten dat de 951 zo goed was. Ik mis een beetje het technische luisteren omdat het beeld niet helemaal klopt (té dikke mensen die zingen) en een beetje wazig beeld.
Voor mijn ouders ultiem!! Zo'n set hadden ze nog nooit thuis gehad en zijn nu helemaal in hun nopjes...

Arjen, indrukwekkend verhaal over de Acoustats en aanverwante versterker X .
Nu nog een dedicated ruimte om je HT compleet te maken met de Acoustats.

[Wijx wondere wereld]

Hoe zit dat nou met onderhoud?

[Audiofiel]

Hoe zit dat nou met onderhoud?

Iedere dag poetsen, elke verjaardag verwennen en voor het slapen een lief verhaaltje voorlezen...


Nee, ik snap je vraag niet. Tenzij die op het vooroordeel berust dat een electrostaat zonder een of andere vorm van onderhoud stuk gaat. En dat is niet zo. Ik heb zelfs nog NOOIT gehoord van iemand die een Acoustat kapot heeft gespeeld. Ook niet na 25 jaar...


Het enige wat je met een electrostaat hebt, is dan het wat sneller stoffig wordt. Maar slecht voor het geluid is dat niet. Dus 1x per jaar de stofzuiger er langs is al voldoende. Verder geen enkel onderhoud.

[garmtz]

En niet roken in een kamer met elektrostaten. Dat is niet goed voor ze.

[Peerless Monster]

En niet roken in een kamer met elektrostaten. Dat is niet goed voor ze.

Bij de acoustat geen probleem.
Lekker roken
Dat is voor ieder apparaat slecht Garmt

[Audiofiel]

Roken is slecht voor electrostaten, inderdaad. Maar roken is ook slecht voor mensen.
Electrostaten zijn net mensen.


Maar inderdaad, zoals Rens ook aangeeft, roken is slecht voor alle apparatuur, van wooferrubber tot projector en van CD-speler tot aan printbanen en voedingselco's van je versterker.

[garmtz]

Klopt. Het is altijd slecht, maar vooral voor elektrostaten...   Zijn de Acoustats ook 'open' elektrostaten? Bij Quad bijvoorbeeld zit er een extra folie om de elektrostaten (ook een reden waarom ze minder open klinken dan 'naakte' elektrostaten).

[Audiofiel]

Klopt. Het is altijd slecht, maar vooral voor elektrostaten...   Zijn de Acoustats ook 'open' elektrostaten? Bij Quad bijvoorbeeld zit er een extra folie om de elektrostaten (ook een reden waarom ze minder open klinken dan 'naakte' elektrostaten).

Kun je uitleggen wat je bedoelt met 'naakt/open'?

[garmtz]

Wat ik bedoel met 'naakt' is dat het membraan aan de lucht blootgesteld staat. Bij bijv. Quad zit er om de statoren nog een folie die het geheel van statoren+membraan beschermt tegen stof/rook etc.

[Wijx wondere wereld]

Iedere dag poetsen, elke verjaardag verwennen en voor het slapen een lief verhaaltje voorlezen...


Nee, ik snap je vraag niet. Tenzij die op het vooroordeel berust dat een electrostaat zonder een of andere vorm van onderhoud stuk gaat. En dat is niet zo. Ik heb zelfs nog NOOIT gehoord van iemand die een Acoustat kapot heeft gespeeld. Ook niet na 25 jaar...


Het enige wat je met een electrostaat hebt, is dan het wat sneller stoffig wordt. Maar slecht voor het geluid is dat niet. Dus 1x per jaar de stofzuiger er langs is al voldoende. Verder geen enkel onderhoud.

je snapt de vraag wel   Zat toevallig laatst eens naar zo'n acoustat te kijken omdat die werden gedemoed met Perreaux, maar toen zat iedereen te zeiken dat ze niet lang meegaan. Maar dat valt dus wel mee.

[Audiofiel]

Acoustats zijn de langst levende electrostaten. Dat heeft de tijd inmiddels bewezen. Ook een zoekopdracht naar ervaringen op internet zal je dat vertellen. Er is nog steeds een hele schare tevreden gebruikers. Dat je ze niet vaak tweedehands ziet komt omdat mensen ze niet willen verkopen, niet omdat ze 'op' zijn.

[Audiofiel]

Wat ik bedoel met 'naakt' is dat het membraan aan de lucht blootgesteld staat. Bij bijv. Quad zit er om de statoren nog een folie die het geheel van statoren+membraan beschermt tegen stof/rook etc.

Ik ken geen enkele electrostaat waarvan het membraan (de folie, vaak mylar) NIET is blootgesteld aan lucht. Immers, dat is de manier om het geluid aan de lucht te kunnen koppelen: de statoren moeten het geluid doorlaten.

Of je nu statoren maakt van geperforeerd stalen platen (meestal gaten rond de 3-4 mm), van verticale lamellen of van een frame met een gespannen draad, ze zijn allemaal geluid-, dus ook luchtdoorlatend.



Wie meer wil lezen over electrostaten, kan informatie bijvoorbeeld hier of hier vinden.

[garmtz]

Tja, bij de Quads zit er toch echt een extra 'passieve' folie om het geheel heen... Zal eens een plaatje proberen te vinden. Overigens hebben sommige Quad eigenaren die folie weggehaald, omdat het dan beter gaat klinken.

[garmtz]

gevonden...

http://user.tninet.se/~vhw129w/mt_audio_design/quad_tweaks.htm

'Removing Dust Cover'