Silver Bullet, meer is beter?

[Sander Sassen]

Na een bezoek aan een goede vriend ergens begin 2006 en een luistersessie van zijn luidsprekers had ik 't idee opgevat om ook eens een luidspreker te bouwen met meer dan de twee of drie drivers die normaliter in een luidspreker te vinden zijn. Waarom? Primair om de vervorming zoveel mogelijk uit te bannen, meer drivers betekent namelijk eenvoudigweg minder uitslag per driver en dus minder compressie, minder niet-liniear gedrag, etc. Kortom, op papier een aantal voordelen, mijn vraag was dus of e.e.a. ook in de praktijk zo uitpakt. In eerste instantie was deze luidspreker dus bedoeld als experiment om te kijken of e.e.a. goed klinkend en goed metend te krijgen was. Na het eerste prototype was ik dusdanig enthousiast dat ik er toch meer werk van gemaakt heb dan ik eigenlijk van plan was. Hieronder in reuzenstappen een verslag van de ontwikkeling en bouw van de Silver Bullet (voorheen de Yellow Peril).



Uiteraard ben ik in eerste instantie begonnen met een ontwerp in de simulator (SpeakerWorkshop). Voor de drivers had ik mijn oog laten vallen op vier stuks Monacor SPH-165KEP voor 't laag, een woofer met gele kevlar conus, simpelweg omdat deze driver prima past in een kleine kast. Mijn insteek was om vier stuks van deze woofers te gaan gebruiken en aan de bovenkant scherp te filteren bij ~150Hz zodat de 'bult' die je overhoudt in 't laag goed aansluit op de MTM die erboven zit, vandaar ook de naam die ik eerst voor deze luidspreker had bedacht had; Yellow Peril. Voor de MTM heb ik gekozen voor de Vifa XG18, een betaalbare en zeer goede midwoofer en voor de tweeter een persoonlijke favoriet de Seas H1212. Alle drivers komen in een gesloten kast met een totale Q van 0.5, dit puur om een zo ideaal mogelijke impulsweergave te verkrijgen, daarnaast zou een bassreflex kast in alle gevallen groter uitvallen. De andere beperking die ik mezelf heb gesteld is dat de maximale hoogte 120-cm is, dit om de positie van de tweeter niet teveel boven oorhoogte uit te laten komen, rond de 80 a 90-cm vind ik altijd een prettige hoogte voor een tweeter, en dat zou hier prima gaan met de MTM bovenin de kast.

Helaas vielen de Monacor SPH-165KEP's dusdanig tegen, van de acht geleverde waren er drie defect, dat ik overgestapt ben op een driver van Seas, de G17RE/P, met vrijwel gelijke specificaties alleen ipv. kevlar een conus van geel glasvezel. Uit de simulaties bleek dat hiermee prima een combinatie te maken was met de andere drivers en vandaar dat ik haast gemaakt heb met 't ontwerp van de kast. Uiteindelijk ben ik uitgekomen op een kast met de buitenmaten 120x40x20-cm, redelijk fors dus, maar door 't smalle front oogt hij nog slank. Uiteindelijk wordt de kast nog 4-cm breder omdat er aan beide zijden nog een zijpaneel tegenaan komt dat de kopse kanten van 't MDF verbergt en deze zal een nette ronding krijgen voor en achter inclusief een facet boven- en onderop.







Nadat de kast in elkaar zat was 't natuurlijk hoog tijd om de drivers eens te monteren, dempingsmateriaal aan te brengen en het filter uit de simulatie eens in de praktijk te proberen. Want ondanks 't feit dat ik uitgegaan ben van betrouwbare metingen voor de curves van de drivers doet de kast uiteraard ook nog een duit in 't zakje, inclusief de bafflestep en eventuele diffracties op de baffle. Het eerste filter is daarom opgebouwd met betaalbare onderdelen, zodat hier straks nog ruimte is voor verbetering, de resultaten uit de eerste metingen waren i.i.g. veelbelovend en 't klonk ook nog eens prima.





Maar uiteraard moest er nog 't veel gebeuren aan zowel 't filter als de kasten, maar eerst zijn de Yellow Perils op excursie geweest naar de DDIY2006 alwaar ze in een vierkant betonnen klaslokaal lieten horen dat een luidspreker als deze een grote ruimte nodig heeft, bij voorkeur goed gestoffeerd, omdat anders staande golven en andere problemen niet van de lucht zijn. Feitelijk is in dit soort ruimtes is een kleine monitor luidspreker meer op z'n plek. Thuisgekomen van de DDIY2006 heb ik niettemin vaart gemaakt met de afwerking en heb in een weekend beide zijpanelen in de juiste vorm gefreesd en deze tegen de kast gelijmd.



Ook was 't inmiddels hoog tijd om eens te kijken of er met betere componenten nog meer winst te halen viel in 't filter. In eerste instantie heb ik gebruik gemaakt van normale Audyn Cap/Evox Rifa PHE450 MKP condensatoren en gladde folie bipolaire elco's. Prima voor een eerste opzet en om de curve een goed eind richting het linieaal-rechte doel te krijgen, maar uiteraard onvoldoende voor het uiteindelijke filter. Alle gebruikte drivers hebben namelijk voldoende in huis om met een gerust hart de investering in goede filter componenten te kunnen doen. In eerste instantie heb ik 't hoog en 't midden aangepakt, daar viel mijn keuze op Audyn Cap Plus en Tritec spoelen. Voor 't laag kon ik niet om een nette trafokern spoel heen, ondanks 't absurde formaat van een E130 trafokern spoel.





Nadat ik tevreden was met 't resultaat en de luidspreker zowel meettechnisch als klankmatig naar wens was heb ik het filter op een nette print gezet. Het betreft hier een print met 105-micron koperdikte waarvan de sporen ook nog eens verzilverd worden voor het aanbrengen van 't soldeermasker. Zoals te zien op onderstaande foto's heb ik het filter opgedeeld in twee delen. Het hoog en mid filter zit op de ene print en het laag en alle impedantie correctie netwerken op de andere, de grote 2.2mH Tritec en 12mH trafokern spoel monteer ik in de kast zelf. Uiteraard zitten alle grote onderdelen stevig vast met dikke tie-wraps om meetrillen en evt. resonanties te voorkomen.





Daarmee was 't ook hoog tijd geworden om de luidsprekers netjes af te werken. Ondanks 't feit dat ik al vaker met fineer aan de slag ben geweest en daar prachtige resultaten mee te behalen zijn heb ik hier gekozen voor hoogglans RAL9010 (melkwit) in pianolak finish. Dit had nogal wat voeten in de aarde omdat er niet veel spuiterijen zijn die dit soort lak goed kunnen verwerken. Na lang zoeken heb ik gelukkig een spuiterij gevonden die in goed overleg e.e.a. volgens mijn wensen wilde afwerken. Geen gemakkelijk klusje aangezien de lege kasten een slordige 30KG per stuk wegen.



Uiteraard was het daarna hoog tijd om alles in te bouwen en aan te sluiten. Maar eerst moest ik de kasten aan de binnenkant nog bekleden met 5-mm dik zelfklevend vilt, dit om reflecties tegen te gaan. De kast voor 't mid en hoog wordt vervolgens gevuld met Sonofil, idem voor de kast voor 't laag, alleen hier is de vullingsgraad ietwat hoger, onderstaande foto's geven een goed beeld van de inbouw van de filters en de vulling met (antrachietkleur) Sonofil.









Helaas was de teleurstelling groot toen bleek dat een tweetal van de G17RE/P Seas woofers defect waren, kennelijk had ik voor alle metingen net die vier gepakt die wel goed waren. Navraag bij de leverancier leerde mij dat deze drivers niet meer leverbaar waren en alleen gerepareerd konden worden. Kortom, ik ben gelijk op zoek gegaan naar een passend alternatief dat wel goed leverbaar was en heb deze gevonden in de Seas L17RCY/P. Een vrijwel identieke woofer alleen voorzien van een aluminium conus en een iets hogere Xmax en een lagere Qts. Gelukkig hoefde ik maar een minimale aanpassing te maken om deze woofer prima in te kunnen passen in dit ontwerp.



Na wat meten en simuleren heb ik de bestelling voor 10-stuks van deze aluminium Seas woofer gedaan en vandaag kwam de levering binnen en ben ik de hele ochtend druk in de weer geweest met het demonteren van de oude drivers en het monteren van de nieuwe, inclusief de aanpassingen die nodig waren. Rond 't middaguur zat alles in elkaar en heb ik e.e.a. kunnen opmeten en beluisteren en gelukkig viel alles gelijk op z'n plek, de nieuwe drivers doen exact wat ik op de simulatie gezien heb en klankmatig is dit een duidelijke verbetering, de veel stijvere aluminium conus en het hogere Bl/Mms product draagt bij aan een weergave met nog meer 'punch' en een iets verder doorlopend laag door de lagere totale Q. Hieronder een aantal foto's, vers uit de digitale camera, die een goede indruk geven hoe de luidsprekers er nu bijstaan.











Concluderend mag ik wel stellen dat meer is beter hier zeker opgaat, de laagweergave is absoluut moeiteloos, en zelf bij hogere volume's is de uitslag minimaal. Dat vertaalt zich weer in een precieze weergave die vrij is van vervorming, ook bij hogere volume's, of in ieder geval stukken lager is dan klassieke twee- of drieweg systemen. Ook het middengebied is duidelijk vrij van kleuring veroorzaakt door compressie of vervorming door het gebruik van twee 17-cm midwoofers. Kortom, experiment geslaagd en deze luidsprekers staan voorlopig in de huiskamer, en daar blijven ze voorlopig ook, al is 't alleen maar om 't gewicht van 52KG per stuk 

Met vriendelijke groet,

Sander Sassen
http://www.hardwareanalysis.com

[Edit: spelfouten etc.]

[Raphie]

WoW BANG!!! zo uit het niets in één post

Wat een WAANZINNIGE speaker

Erg gaaf!

[hifiman]

Inderdaad super mooi en ontzettend netjes afgewerkt allemaal 

[DA BoSS]

...die zou ik best wel eens willen beluisteren....

[Interficior]

dan krijg je dus andere reacties dan de 'ohhhh wat mooi' reacties op 't HTforum

Tja Sander, met zo'n post kun je ook weinig anders krijgen hè.

Hoe sterk is de lak op deze speakers? Ik zie eráchter al een plantje staan namelijk.
Ik vind dit ook een briljant originele manier om mensen nog eens te laten herinneren aan je Silverado project.

[sphere]

Die alu woofer is ook optisch een upgrade, zo'n gele kevlar unit is natuurlijk het toppunt van wansmaak 

[Sander Sassen]

Wat een WAANZINNIGE speaker

Dank je, ik dacht ik laat weer eens een project de revue passeren hier op 't HTforum.

Hoe sterk is de lak op deze speakers?

Het is Sikkens Polyflex met twee lagen clearcoat hoogglans, daardoor vrij hard. Maar plantjes oid. komen niet op deze luidsprekers te staan hoor, wees niet bang.

Die alu woofer is ook optisch een upgrade, zo'n gele kevlar unit is natuurlijk het toppunt van wansmaak

B&W doet anders al ruim 30-jaar goede zaken met gele kevlar drivers, maar ik moet eerlijk zeggen dat ik deze aluminium variant ook een stuk beter geslaagd vind vanuit esthetisch oogpunt.

Met vriendelijke groet,

Sander Sassen
http://www.hardwareanalysis.com

[Sander Sassen]

Interficior,

Ik vind dit ook een briljant originele manier om mensen nog eens te laten herinneren aan je Silverado project.

Echt? De Silverado is toch net een paar centimeter kleiner, scheelt niet veel hoor, zie onderstaande foto  Dat was meer een project met de insteek hoe haal ik maximale kwaliteit uit een zo klein mogelijk kastje.



Met vriendelijke groet,

Sander Sassen
http://www.hardwareanalysis.com

[Interficior]

Sander,

Echt? De Silverado is toch net een paar centimeter kleiner, scheelt niet veel hoor, zie onderstaande foto  Dat was meer een project met de insteek hoe haal ik maximale kwaliteit uit een zo klein mogelijk kastje.

Het was meer een compliment aan het nette spuitwerk. In de laatste twee foto's zie je de Silverado's in je speaker staan.

Dat de speakers op een andere foto's er gewoon duidelijk achter staan zeggen we niet natuurlijk.

[Roksan]

Prachtig gebouwde speaker!!!! Zou zie je maar weer wat met zelfbouw allemaal mogelijk is. Zou ze best wel een keer willen horen.

[FFF]

Ziet er prachtig uit, lakwerk zo ook (heb je misschien een close upje?)

Ben benieuwd hoe je het lakken aangepakt hebt, mijn ervaring is dat de naden altijd weer zichtbaar worden 

[only1nékes]

waaaaaauuuuuuuwww !!
kunstenaar, echt mooie speakers 

[Sander Sassen]

FFF,

Ben benieuwd hoe je het lakken aangepakt hebt, mijn ervaring is dat de naden altijd weer zichtbaar worden

Daar kan ik kort over zijn, de naden zie je nimmer meer. Hoe weet ik dat zo zeker? Simpel, de kast is namelijk op de korte zijden (voor boven en onder, en achter boven en onder) onder 45-graden verstek. De zijpanelen van 18-mm MDF zijn aan alle kanten taps toelopend (door de facetten en de afronding over de gehele lengte) en koud op de zijkanten verlijmd, zodoende worden de naden van de zijkanten afgedekt (te zien op kale kast foto's hierboven). Alle naden die zouden kunnen gaan werken zitten dus in de hoeken van de kast. Omdat in alle gevallen het hout hier dun is gehouden (door de 45-graden verstek en de taps toelopende kanten) is de werking dus minimaal zo niet nihil.

Met vriendelijke groet,

Sander Sassen
http://www.hardwareanalysis.com

[Durk]

zo die knalt erin.. wow..  

[Sander Sassen]

in 1 keer een prachtige speaker woohw

Mja, nu verkrijgbaar in de betere zelfbouwwinkel 'Instant Loudspeaker v3.0' alleen water bijvoegen, stevig roeren en voila!

Met vriendelijke groet,

Sander Sassen
http://www.hardwareanalysis.com

[-Freek-]

Wow, echt supermooie speakers en ook prachtig afgewerkt! Ben benieuwd hoe ze klinken:).

[kippekop]

Nogmaals ook een wauw... dit zijn de eerste zelfbouw speakers bijna die ik optisch gezien gewoon echt geweldig vind!! De alu woofers zijn VEEEEL mooier (en dat zegt een b&w fan!). Zal super klinken denk ik zo Wat heeft dit project je nou zo'n beetje (ex manuren) gekost??

[Erik van Voorst (in memoriam)]

Chapeau Sander.....daar kun je met trots naar luisteren...

Een beetje van de artiest (=muzikant) en een beetje van Sander (=bouwer) en VOILA MAGIC 

[PeterPan]

Prachtig verhaal. Prachtige speaker.

[Rody]

Wat een verhaal, wat een foto's, wat een speaker 

Wat zijn de totale kosten?

En hoe klinken ze?

[mikeske]

wow  ziet er super uit ...

Heel mooi gedaan 

[bassmotion]

Echt een prachtig staaltje werk , had je topic al gezien en doorgelezen op het zelfbouw forum, erg mooi.

Raul

[Audiofiel]

Ziet er prachtig uit, Sander. Zeker ook die lak!
En onder verstek is inderdaad "the way to go" om geen lelijke naden te krijgen (ook niet na een paar jaar).

Maar ik vraag me wel af waarom je alle regels hebt geschonden die gelden over het opstellen van spoelen. Op onderstaande foto's staan de velden van de spoelen als een gek op elkaar in te werken... Waarom heb je dat zo gedaan?

Spoelen zet je het liefst zo ver mogelijk uit elkaar en dwars op elkaar, ik heb het plaatje zo even niet bij de hand met de do's en dont's, maar op onderstaande wijze straalt de ene spoel gewoon op de andere in.

[Sander Sassen]

Audiofiel,

Maar ik vraag me wel af waarom je alle regels hebt geschonden die gelden over het opstellen van spoelen. Op onderstaande foto's staan de velden van de spoelen als een gek op elkaar in te werken... Waarom heb je dat zo gedaan?

Nee hoor, alle spoelen zijn gekanteld tov. van elkaar, het magnetische veld is namelijk 't sterkst loodrecht op de wikkelingen, dwz. in het verlengde van de as, dus als je ervoor zorgt dat ze gedraaid zijn tov. elkaar heb je geen last van beinvloeding. Ook kan je twee spoelen die feitelijk 't zelfde signaal voor hun kiezen krijgen best naast elkaar zetten, zoals de beide spoelen voor impedantie correctie op 't uiteindelijke filter. Het testfilter is wat dat betreft niet zo ideaal, maar dat moest in de kast passen voor de DDIY2006, dus daar heb ik concessies moeten doen. Het uiteindelijke filter is echter geheel opgebouwd volgens de regelen der kunst.

Met vriendelijke groet,

Sander Sassen
http://www.hardwareanalysis.com

[Audiofiel]

Het veld is inderdaad het sterkst in het verlengde van de as, dus als je 'door de spoel kijkt'. Maar op foto 1 wordt op die manier de spoel met de gele tape 'bekeken' door de spoel er boven. Los daarvan staan de spoelen gewoon erg dicht op elkaar en naast de richting heeft ook de afstand een relatie met de sterkte van het veld.

Ook kan je twee spoelen die feitelijk 't zelfde signaal voor hun kiezen krijgen best naast elkaar zetten, zoals de beide spoelen voor impedantie correctie op 't uiteindelijke filter.

Je doelt ongetwijfeld op de twee spoelen op foto 2. Die krijgen natuurlijk niet precies hetzelfde signaal, maar hebben hun eigen functie, ook al zitten ze dan op dezelfde driver te werken in dezelfde sectie. Dus beïnvloeding is er wel degelijk. Ook hier zou ik de spoelen haaks op elkaar zetten.

Maar goed, het is alleen maar opbouwend bedoeld natuurlijk. Je wilt bij een mooie kast immers ook een mooi filter