MP3 v CD v HR audio: Volkskrant artikel

Started by Sopper, June 14, 2015, 15:43:18

Previous topic - Next topic

0 Members and 1 Guest are viewing this topic.

Sopper

# Lejonklou Källa - Streamer # Lejonklou Sagatun Mono 1.7 - Voorversterker x2
# Lejonklou Tundra Mono 3.0 - Eindversterker x2
# Graham LS8/1F - Luidsprekers
# Bekabeling - Trivium Audio Cables

Deleted User

Je moet een account aanmaken om het artikel te kunnen lezen... Dat gaan we dus niet doen :nowink:

Sopper

#2
Oh... dat is balen  >:(
Zal even kijken of het ook anders kan (wij hebben een abo)

Hmmmz, ze hebben dat goed beschermd  ;)
# Lejonklou Källa - Streamer # Lejonklou Sagatun Mono 1.7 - Voorversterker x2
# Lejonklou Tundra Mono 3.0 - Eindversterker x2
# Graham LS8/1F - Luidsprekers
# Bekabeling - Trivium Audio Cables


Sopper

Zal auteursrechtelijk wel niet mogen, maar doe het toch, hierbij een kopie van de tekst:

Klinkt cd echt beter dan mp3?
De nieuwe streamingdienst Tidal belooft muziek van cd-kwaliteit en die zou veel beter klinken dan de mp3-geluiden van Spotify en andere concurrenten. Maar is dat nu echt zo? En klinkt highresaudio dan nog beter? Een Sir Edmund-luisterpanel toog naar de fameuze Wisseloordstudio's.
Door: Bard van de Weijer 12 juni 2015, 21:00
Sir Elton John bespeelde er de klassieke Steinwayvleugel, de Rolling Stones maakten er plaatopnamen, net als The Police, Simple Minds en Def Leppard. Vrachtladingen Grote Namen hebben hun opwachting gemaakt in de Wisseloordstudio's. En Nick & Simon natuurlijk.

Waar anders dan op deze heilige Hilversumse grond zouden we het ultieme antwoord kunnen vinden op de vraag die veel muziekliefhebbers verdeelt: is het verschil hoorbaar tussen mp3 en muziek van cd-kwaliteit? De aanleiding is de opkomst van diensten als Tidal die muziek streamen in hoge kwaliteit. Hun songs zouden net zo fraai klinken als die uit de cd-speler.

Dat is goed nieuws voor hifiliefhebbers, die het lange tijd moesten stellen met mp3-achtigen als ze wilden meegenieten van het mer à boire aan muziek van Spotify, Juke, Deezer en straks Apple Music. Voor hen zijn eindelijk ook de goede tijden aangebroken, al komt kwaliteit met een prijs: cd-kwaliteit is meestal twee keer zo duur.

Het einde van mp3 (bij de uitvinding ervan twintig jaar geleden was het noodzakelijk muziekbestanden samen te persen omdat ze anders te veel computergeheugen vergden en nauwelijks via internet te versturen waren) werd her en der al verkondigd. Artikelen over diens aangekondigde dood leidden steevast tot stromen lezersreacties. Die waren te verdelen in twee kampen: 1) Onzin! Het verschil met cd-kwaliteit is nauwelijks hoorbaar, of 2) Prima! Het verschil met cd-kwaliteit is inderdaad heel goed te horen en luistert u vooral ook nog even naar de opvolger, het zogenoemde highresaudio, want dat is helemaal fantastisch.
Definitief antwoord
Roemrucht wisseloord
Dat laatste vonden anderen juist weer volksverlakkerij, haarlemmerolie en een gewiekste marketingtruc van fabrikanten van dure audioapparatuur, omdat het menselijk gehoor niet in staat zou zijn de veronderstelde verschillen met cd-kwaliteit te horen.

De vraag bleef hangen wie er nu gelijk had. Tijd voor het definitieve antwoord. De werkvraag: is het verschil hoorbaar tussen mp3-muziek (en alle varianten daarop) en muziek van cd-kwaliteit? En waarin zit dat verschil dan?

We besluiten een luisterpanel samen te stellen met daarin twee muziekrecensenten van de krant, een techniekredacteur en een hifiliefhebber die zichzelf geen audiofiel wil noemen, maar dat stiekem wel is. Om een goed oordeel te kunnen vellen, is natuurlijk wel een beetje knappe hifi-installatie nodig, plus iemand met verstand van zaken. Dat is Sander van der Heide, mastering engineer bij de Wisseloordstudio's en verantwoordelijk voor de mastering van cd's van onder meer Anouk, Ilse DeLange, Blaudzun, Marco Borsato, Gare du Nord en Rammstein.

Van der Heides werkhok is een knusse dieprode masteringroom, de plaats waar muziek na de geluidsmix wordt afgewerkt, zodat het eindresultaat optimaal klinkt. Omdat elk medium zijn eigen beperkingen heeft, worden songs soms gemasterd voor zowel cd als vinyl als radio - soms per station, omdat elke zender zijn eigen geluid heeft.
Diamantslijper van audio
Van der Heide zit er deze donderdagavond als we de studio hebben afgehuurd in het midden aan zijn mengtafel, als een vluchtleider van NASA omgeven door knoppen, schuiven en monitors. Om hem heen staan vijf Egglestonworks Savoys, kathedralen van luidsprekers (en met 20 duizend euro per stuk bijna net zo duur), met aan elke speaker een Krell Evolution 400e (mono!)versterker van 61 kilogram die even veel warmte produceert als een flinke radiator thuis. Hogere hifi kortom, dus als we het verschil hier niet kunnen horen, dan is het er niet.

Van der Heide noemt zich diamantslijper van audio. Hij krijgt uit de studio even verderop de mix, 'een ruwe steen en die moet worden gepolijst tot hij schittert'. Alles staat of valt trouwens bij de oorspronkelijke studio-opname. Is die niet goed, zegt hij, dan wordt het nooit meer wat. 'Van een kooltje kun je geen diamant maken.'

Slechte geluidskwaliteit is overal, zegt Van der Heide, met name slechte mastering. Dat heeft te maken met wat in muziekkringen de loudness war is gaan heten. Er is al jaren een wedloop gaande naar steeds luider. Een nummer dat harder klinkt, springt er in het café of op de radio meer uit dan andere songs, en dat leidt tot meer aandacht en dus meer verkopen, was het idee onder platenmaatschappijen, die daarom steeds luidere opnamen eisten, tot chagrijn van Van der Heide.
© Erik Kroes
Billie Jean
Hij laat het horen aan de hand van Michael Jacksons Billie Jean. 'De eerste mix is fenomenaal', zegt Van der Heide. 'Hebben ze tien maanden aan gesleuteld.' Er zijn in die periode bijna honderd mixen gemaakt en uiteindelijk vonden ze de tweede toch het beste, en die werd het. Er is in elk geval over nagedacht, grinnikt de geluidstechnicus. Bij terugluisteren van de eerste opnamen valt het panel op hoe zacht Jacksons stem is, zachter nog dan die van de achtergrondzang. 'Luister naar het beroemde basloopje, je hoort heel goed dat op zeker moment de bas wordt vervangen door synths.'

Dan laat hij een nieuwe mastering horen, die in de jaren negentig voor cd verscheen. Een stuk luider. Toen daarna nog eens een special edition volgde: nog harder. 'Alles is hier even luid', zegt Van der Heide. 'Het is veel meer een hiphopsound, zoals je die in die tijd veel hoorde.' Uiteindelijk klinkt de 25 Years Anniversary-versie. Het luisterpanel raadt het al: alsof de versterker op 11 staat. Van der Heide schakelt terug naar de eerste versie. 'Je mist bijna de volheid van de laatste', zegt Robert van Gijssel. 'Dat klopt', zegt Van der Heide, 'maar van die laatste word je ook snel moe. Na een tijdje wil je het volume lager draaien. En verlies je alle dynamiek.'

Van der Heide heeft nog een voorbeeld: Come Together van de Beatles. Die is enkele jaren geleden opnieuw gemasterd; zeven man zou er vier jaar aan gewerkt hebben en iedereen was lovend. Van der Heide niet. Ook deze geremasterde versie is luider en daardoor vlakker. 'Er is een enorm verschil in groove.' Bard van de Weijer: 'Alles wordt opgevuld.' Guido van Oorschot: 'Een beetje als met kant-en-klaarmaaltijden, er wordt steeds meer zout toegevoegd, maar dat verdringt andere smaken.'
Loudness war
Het panel is overtuigd. De loudness war kent alleen maar slachtoffers. Alleen, wat heeft dat te maken met mp3? Wel, zegt Van der Heide, een van de problemen bij het maken van een mp3 is dat harde nummers eerder overstuurd raken: het geluid wordt harder dan kan. Bij analoge opnamen veroorzaakt oversturing een geluid dat nog als prettig ervaren kan worden. Digitaal overstuurd klinkt afschuwelijk. Dat komt doordat bij digitaal een harde grens is voor de maximale amplitude van de geluidsgolf. Daarboven wordt hij domweg afgeplat. Dat veroorzaakt een soort vierkante geluidsgolven, en daarvoor is het menselijk gehoor allergisch, zegt Van der Heide.

Er zijn veel opnamen waarin deze zogenoemde intersample clips voorkomen. 'Bij een goede opname streef je ernaar dat er maximaal enkele in je song zitten. Maar er zijn nummers, bijvoorbeeld van de Red Hot Chili Peppers, waar er zomaar vierhonderdduizend in zitten', zegt Van der Heide. Hij laat Every Teardrop is a Waterfall van Coldplay horen. Alles is hard. 'Helemaal volgegooid.' Iedereen is het erover eens: dit klinkt afschuwelijk.

Probleem: de algoritmen die muziek inpakken tot mp3-formaat kunnen niet overweg met te hard geluid . Die proberen intersample clips weer netjes afgerond te maken, waardoor ze er informatie bij verzinnen, een middel dat nog erger dan de kwaal blijkt te zijn.

Maar ook als de opname perfect is, gaan de algoritmen de fout in. Het nummer Calm After the Storm waarmee de Common Linnets naar het songfestival gingen, klonk beroerd op Spotify, merkte Van der Heide, die ook dit nummer heeft gemasterd. 'Het moest een beetje een doffe sound zijn, maar wel open. Het hoog in de toms (trommels, red.) gaf een puls die daarvoor zorgde. Maar in Spotify leek het laag van zijn plek af. De groove van het nummer is veranderd.' Hij laat het horen. Eerst het origineel, dan de versie op Spotify. Er is iets mis met het nummer, concluderen de aanwezigen, maar wat precies?
© Erik Kroes
Niet slecht
Toch vind ik het niet slecht klinken voor een mp3
Peter de Greef
Peter de Greef: 'Toch vind ik het niet slecht klinken voor een mp3.' Van der Heide beaamt dat. 'Het is heel knap hoe ze met zo'n klein datastroompje nog zo'n kwaliteit weten te halen. Maar er gaat wel van alles mis op de achtergrond.'

Dat komt doordat het uit de lengte of de breedte moet komen. De algoritmen moeten ergens informatie weggooien om data te besparen. Elke streamingdienst heeft daarvoor zijn eigen methode. Sommige halen al het laag weg. Andere verwijderen delen van de galm. Of al het laag wordt mono. Het hoog wordt afgevlakt. Meestal een combinatie daarvan.

Om te ontdekken wat er precies op de achtergrond gebeurt, bedacht Van der Heide een truc: hij zet de geluidsgolven van het gecomprimeerde signaal in tegenfase: precies omgekeerd. Daarna zet hij dit signaal over het origineel in cd-kwaliteit. Als de mp3-muziek perfect zou zijn ingepakt, zouden de geluidsgolven exact gelijk zijn aan het origineel. Alleen dan omgekeerd. Zet je die twee op elkaar, dan resulteert dat in stilte, omdat de pieken de dalen uitdoven. Bij muziek van Tidal of Qobuz blijkt dat het geval: er klinkt volmaakte stilte in de studio.

Bij andere streamingdiensten gebeurt dat niet, er blijft 'encoderingsresidu' over; rommel. Van der Heide laat horen wat hij bedoelt: een gruwelijk gruizig geluid, waterachtige effecten, galm die telkens anders is. Het panel rilt. Soms is het geluid te vergelijken met een radiozender die van de zender staat. Soms klinkt het alsof een koffiebonenmaler als speaker wordt gebruikt. Bij Juke gaat alle laag eruit. Napster heeft enorme verstoringen. Deezer komt er nog het beste vanaf, zegt Van der Heide. Met Spotify als goede tweede.
© de Volkskrant
Het panel trekt zijn conclusies: er is een subtiel maar duidelijk verschil tussen muziek van mp3- en cd-kwaliteit. En er zijn flinke verschillen per aanbieder. Maar ze zijn niet altijd enorm hoorbaar en het verschilt per song hoe het klinkt. Eigenlijk, moeten we toegeven, is het behoorlijk knap wat met name Deezer en Spotify uit onze speakers laten komen. Maar: hoewel de kleine verschillen soms nauwelijks hoorbaar zijn, veranderen de sfeer en de groove vaak. Als het even kan daarom toch liever muziek van cd-kwaliteit. Omdat er eigenlijk geen technische belemmeringen meer zijn. Je moet er alleen een tientje extra per maand voor over hebben.

Maar het kan dus nog beter: highresaudio. Al jaren probeert de muziek- en hifi-industrie de consument te verleiden met super audio cd's en andere formaten waarbij muziek is opgenomen en afgespeeld met een veel hogere informatiedichtheid en diepte dan wat we gewend zijn van cd's. Tot nu toe zonder veel succes. Met de huidige snelle internetverbindingen is het mogelijk dit soort muziek makkelijk te verspreiden, dus er zijn steeds minder belemmeringen om high res muziek aan te bieden.

De vraag is: hoor je het? Kan niet, zeggen tegenstanders. De specificaties van high res liggen ver buiten wat het menselijk gehoor kan verwerken. Het is alsof je televisie in plaats van gewoon licht ook uv uitstraalt, en dat is zinloos, want we zien het niet. Voorstanders zeggen dat in opnamen boventonen zitten die niet door cd worden geregistreerd, maar die wel doorwerken in de lagere frequenties.

Van der Heide zet een stuk pianomuziek op. Eerst in cd-kwaliteit en daarna in high res. Het luisterpanel staat unaniem perplex. Iedereen hoort het verschil. Peter de Greef kan bijna niet geloven dat het om dezelfde opname gaat. 'Ik vind het verschil groter dan tussen mp3 en cd.' Er wordt geknikt.
En, klinkt cd beter dan mp3?
Marcus Miller volgt. Weer klinkt high res schoner, aangenamer, puntiger. Van Oorschot: 'Het is alsof je midden in de ruimte zit, het klinkt veel ruimtelijker dan cd.' High res geeft inderdaad een vrij onwaarschijnlijk geluidsverschil. Nog dieper, warmer, gelaagder, noem maar op, zegt Van Gijssel. 'Maar: ik dacht dus ook: we zitten hier in de perfecte akoestische ruimte. Bij mij thuis, kale houten vloer, niets aan de muur, klinkt het als bagger, als in een metrotunnel. Veel te kostbaar om zo'n studio thuis na te bouwen.' Er zit een hoop gekmakerij in het wereldje van de audiofreak, vindt hij.

Nu het antwoord op de vraag: klinkt cd beter dan mp3? Ja, oordeelt De Greef. 'En iedereen kan het horen. Maar alleen als je eerst de cd opzet en daarna naar Spotify luistert.' Ook recensent Van Oorschot hoort subtiele verschillen. 'Geluid staat beter in de ruimte, is minder opdringerig, er zit meer rust omheen.'

De Greef: 'Maar Spotify is opvallend goed. Zeker vergeleken met andere muziekdiensten. Daarvoor hoef je niet over te stappen naar Tidal.' Een overstap is wel de moeite waard als straks goede diensten komen voor highresaudio, vindt hij. 'Highresaudio is de ontdekking. Het is als het verschil tussen een eenvoudige verwarming in de auto of een airco. Tussen ouderwetse tv en hd-televisie.' Alles klinkt natuurlijker, mooier, gedetailleerder. 'De band komt nog dichter de woonkamer in. Hé Bruce, ben je daar eindelijk?!'
Wie is wie?
Het luisterpanel:

Robert van Gijssel
Muziekrecensent van de Volkskrant. Kan een goed stukje vrolijke thrash en vuige oerrock waarderen. Doet ook dance, maar praktiseert niet op de dansvloer. Wel in de mosh pit.

Guido van Oorschot
Klassiekemuziekrecensent van de Volkskrant. Fervent muziekliefhebber, maar zeker geen audiofiel. Zou niet snel enorme bedragen investeren in gouden speakerkabels. Hoeft ook niet, want hij hoort wekelijks the real thing in het Concertgebouw en andere fantastische zalen.

Peter de Greef
Eindredacteur en hifiliefhebber, maar weigert zichzelfaudiofiel te noemen. Spaart liever een paar jaar voor hij een nieuwe versterker koopt, dan dat hij een setje uit de schappen bij Mediamarkt trekt. Maakte in de Wisseloordstudio's kennis met highresaudio en is overdonderd.

Bard van de Weijer
Schreef als techniekredacteur diverse verhalen over hifi en mp3 en ontvangt daar dan stapels mail over. Wilde weleens het antwoord weten op de vraag of het verschil hoorbaar is tussen gecomprimeerde muziek en cd. Had zo zijn twijfels over highresaudio, maar heeft nu het licht gezien.
# Lejonklou Källa - Streamer # Lejonklou Sagatun Mono 1.7 - Voorversterker x2
# Lejonklou Tundra Mono 3.0 - Eindversterker x2
# Graham LS8/1F - Luidsprekers
# Bekabeling - Trivium Audio Cables


RobertVanWoerden

#6
Een leuk artikel, moest ook gelijk denken aan de discussie die op het forum geweest is. Hoewel alle deelnemers aan de VK test zeggen dat mastering belangrijk is, lees ik nergens of er naar dezelfde mastering geluisterd wordt maar dan met hogere bit en sample rates. Dat zou pas een echt goed vergelijk zijn. En ik verwacht dat de verschillen dan kleiner zijn.

morca

Quote from: RobertVanWoerden on June 14, 2015, 18:04:13
Een leuk artikel, moest ook gelijk denken aan de discussie die op het forum geweest is. Hoewel alle deelnemers aan de VK test zeggen dat mastering belangrijk is, lees ik nergens of er naar dezelfde mastering geluisterd wordt maar dan met hogere bit en sample rates. Dat zou pas een echt goed vergelijk zijn. En ik verwacht dat de verschillen dan kleiner zijn.
Jawel hij heeft het over remasters uit de jaren 90 en de org,ik weet wel welke hij bedoeld  ::)

morca

Quote from: Sopper on June 14, 2015, 16:19:07
Zal auteursrechtelijk wel niet mogen, maar doe het toch, hierbij een kopie van de tekst:

Klinkt cd echt beter dan mp3?
De nieuwe streamingdienst Tidal belooft muziek van cd-kwaliteit en die zou veel beter klinken dan de mp3-geluiden van Spotify en andere concurrenten. Maar is dat nu echt zo? En klinkt highresaudio dan nog beter? Een Sir Edmund-luisterpanel toog naar de fameuze Wisseloordstudio's.
Door: Bard van de Weijer 12 juni 2015, 21:00
Sir Elton John bespeelde er de klassieke Steinwayvleugel, de Rolling Stones maakten er plaatopnamen, net als The Police, Simple Minds en Def Leppard. Vrachtladingen Grote Namen hebben hun opwachting gemaakt in de Wisseloordstudio's. En Nick & Simon natuurlijk.

Waar anders dan op deze heilige Hilversumse grond zouden we het ultieme antwoord kunnen vinden op de vraag die veel muziekliefhebbers verdeelt: is het verschil hoorbaar tussen mp3 en muziek van cd-kwaliteit? De aanleiding is de opkomst van diensten als Tidal die muziek streamen in hoge kwaliteit. Hun songs zouden net zo fraai klinken als die uit de cd-speler.

Dat is goed nieuws voor hifiliefhebbers, die het lange tijd moesten stellen met mp3-achtigen als ze wilden meegenieten van het mer à boire aan muziek van Spotify, Juke, Deezer en straks Apple Music. Voor hen zijn eindelijk ook de goede tijden aangebroken, al komt kwaliteit met een prijs: cd-kwaliteit is meestal twee keer zo duur.

Het einde van mp3 (bij de uitvinding ervan twintig jaar geleden was het noodzakelijk muziekbestanden samen te persen omdat ze anders te veel computergeheugen vergden en nauwelijks via internet te versturen waren) werd her en der al verkondigd. Artikelen over diens aangekondigde dood leidden steevast tot stromen lezersreacties. Die waren te verdelen in twee kampen: 1) Onzin! Het verschil met cd-kwaliteit is nauwelijks hoorbaar, of 2) Prima! Het verschil met cd-kwaliteit is inderdaad heel goed te horen en luistert u vooral ook nog even naar de opvolger, het zogenoemde highresaudio, want dat is helemaal fantastisch.
Definitief antwoord
Roemrucht wisseloord
Dat laatste vonden anderen juist weer volksverlakkerij, haarlemmerolie en een gewiekste marketingtruc van fabrikanten van dure audioapparatuur, omdat het menselijk gehoor niet in staat zou zijn de veronderstelde verschillen met cd-kwaliteit te horen.

De vraag bleef hangen wie er nu gelijk had. Tijd voor het definitieve antwoord. De werkvraag: is het verschil hoorbaar tussen mp3-muziek (en alle varianten daarop) en muziek van cd-kwaliteit? En waarin zit dat verschil dan?

We besluiten een luisterpanel samen te stellen met daarin twee muziekrecensenten van de krant, een techniekredacteur en een hifiliefhebber die zichzelf geen audiofiel wil noemen, maar dat stiekem wel is. Om een goed oordeel te kunnen vellen, is natuurlijk wel een beetje knappe hifi-installatie nodig, plus iemand met verstand van zaken. Dat is Sander van der Heide, mastering engineer bij de Wisseloordstudio's en verantwoordelijk voor de mastering van cd's van onder meer Anouk, Ilse DeLange, Blaudzun, Marco Borsato, Gare du Nord en Rammstein.

Van der Heides werkhok is een knusse dieprode masteringroom, de plaats waar muziek na de geluidsmix wordt afgewerkt, zodat het eindresultaat optimaal klinkt. Omdat elk medium zijn eigen beperkingen heeft, worden songs soms gemasterd voor zowel cd als vinyl als radio - soms per station, omdat elke zender zijn eigen geluid heeft.
Diamantslijper van audio
Van der Heide zit er deze donderdagavond als we de studio hebben afgehuurd in het midden aan zijn mengtafel, als een vluchtleider van NASA omgeven door knoppen, schuiven en monitors. Om hem heen staan vijf Egglestonworks Savoys, kathedralen van luidsprekers (en met 20 duizend euro per stuk bijna net zo duur), met aan elke speaker een Krell Evolution 400e (mono!)versterker van 61 kilogram die even veel warmte produceert als een flinke radiator thuis. Hogere hifi kortom, dus als we het verschil hier niet kunnen horen, dan is het er niet.

Van der Heide noemt zich diamantslijper van audio. Hij krijgt uit de studio even verderop de mix, 'een ruwe steen en die moet worden gepolijst tot hij schittert'. Alles staat of valt trouwens bij de oorspronkelijke studio-opname. Is die niet goed, zegt hij, dan wordt het nooit meer wat. 'Van een kooltje kun je geen diamant maken.'

Slechte geluidskwaliteit is overal, zegt Van der Heide, met name slechte mastering. Dat heeft te maken met wat in muziekkringen de loudness war is gaan heten. Er is al jaren een wedloop gaande naar steeds luider. Een nummer dat harder klinkt, springt er in het café of op de radio meer uit dan andere songs, en dat leidt tot meer aandacht en dus meer verkopen, was het idee onder platenmaatschappijen, die daarom steeds luidere opnamen eisten, tot chagrijn van Van der Heide.
© Erik Kroes
Billie Jean
Hij laat het horen aan de hand van Michael Jacksons Billie Jean. 'De eerste mix is fenomenaal', zegt Van der Heide. 'Hebben ze tien maanden aan gesleuteld.' Er zijn in die periode bijna honderd mixen gemaakt en uiteindelijk vonden ze de tweede toch het beste, en die werd het. Er is in elk geval over nagedacht, grinnikt de geluidstechnicus. Bij terugluisteren van de eerste opnamen valt het panel op hoe zacht Jacksons stem is, zachter nog dan die van de achtergrondzang. 'Luister naar het beroemde basloopje, je hoort heel goed dat op zeker moment de bas wordt vervangen door synths.'

Dan laat hij een nieuwe mastering horen, die in de jaren negentig voor cd verscheen. Een stuk luider. Toen daarna nog eens een special edition volgde: nog harder. 'Alles is hier even luid', zegt Van der Heide. 'Het is veel meer een hiphopsound, zoals je die in die tijd veel hoorde.' Uiteindelijk klinkt de 25 Years Anniversary-versie. Het luisterpanel raadt het al: alsof de versterker op 11 staat. Van der Heide schakelt terug naar de eerste versie. 'Je mist bijna de volheid van de laatste', zegt Robert van Gijssel. 'Dat klopt', zegt Van der Heide, 'maar van die laatste word je ook snel moe. Na een tijdje wil je het volume lager draaien. En verlies je alle dynamiek.
'

Van der Heide heeft nog een voorbeeld: Come Together van de Beatles. Die is enkele jaren geleden opnieuw gemasterd; zeven man zou er vier jaar aan gewerkt hebben en iedereen was lovend. Van der Heide niet. Ook deze geremasterde versie is luider en daardoor vlakker. 'Er is een enorm verschil in groove.' Bard van de Weijer: 'Alles wordt opgevuld.' Guido van Oorschot: 'Een beetje als met kant-en-klaarmaaltijden, er wordt steeds meer zout toegevoegd, maar dat verdringt andere smaken.'
Loudness war
Het panel is overtuigd. De loudness war kent alleen maar slachtoffers. Alleen, wat heeft dat te maken met mp3? Wel, zegt Van der Heide, een van de problemen bij het maken van een mp3 is dat harde nummers eerder overstuurd raken: het geluid wordt harder dan kan. Bij analoge opnamen veroorzaakt oversturing een geluid dat nog als prettig ervaren kan worden. Digitaal overstuurd klinkt afschuwelijk. Dat komt doordat bij digitaal een harde grens is voor de maximale amplitude van de geluidsgolf. Daarboven wordt hij domweg afgeplat. Dat veroorzaakt een soort vierkante geluidsgolven, en daarvoor is het menselijk gehoor allergisch, zegt Van der Heide.

Er zijn veel opnamen waarin deze zogenoemde intersample clips voorkomen. 'Bij een goede opname streef je ernaar dat er maximaal enkele in je song zitten. Maar er zijn nummers, bijvoorbeeld van de Red Hot Chili Peppers, waar er zomaar vierhonderdduizend in zitten', zegt Van der Heide. Hij laat Every Teardrop is a Waterfall van Coldplay horen. Alles is hard. 'Helemaal volgegooid.' Iedereen is het erover eens: dit klinkt afschuwelijk.

Probleem: de algoritmen die muziek inpakken tot mp3-formaat kunnen niet overweg met te hard geluid . Die proberen intersample clips weer netjes afgerond te maken, waardoor ze er informatie bij verzinnen, een middel dat nog erger dan de kwaal blijkt te zijn.

Maar ook als de opname perfect is, gaan de algoritmen de fout in. Het nummer Calm After the Storm waarmee de Common Linnets naar het songfestival gingen, klonk beroerd op Spotify, merkte Van der Heide, die ook dit nummer heeft gemasterd. 'Het moest een beetje een doffe sound zijn, maar wel open. Het hoog in de toms (trommels, red.) gaf een puls die daarvoor zorgde. Maar in Spotify leek het laag van zijn plek af. De groove van het nummer is veranderd.' Hij laat het horen. Eerst het origineel, dan de versie op Spotify. Er is iets mis met het nummer, concluderen de aanwezigen, maar wat precies?
© Erik Kroes
Niet slecht
Toch vind ik het niet slecht klinken voor een mp3
Peter de Greef
Peter de Greef: 'Toch vind ik het niet slecht klinken voor een mp3.' Van der Heide beaamt dat. 'Het is heel knap hoe ze met zo'n klein datastroompje nog zo'n kwaliteit weten te halen. Maar er gaat wel van alles mis op de achtergrond.'

Dat komt doordat het uit de lengte of de breedte moet komen. De algoritmen moeten ergens informatie weggooien om data te besparen. Elke streamingdienst heeft daarvoor zijn eigen methode. Sommige halen al het laag weg. Andere verwijderen delen van de galm. Of al het laag wordt mono. Het hoog wordt afgevlakt. Meestal een combinatie daarvan.

Om te ontdekken wat er precies op de achtergrond gebeurt, bedacht Van der Heide een truc: hij zet de geluidsgolven van het gecomprimeerde signaal in tegenfase: precies omgekeerd. Daarna zet hij dit signaal over het origineel in cd-kwaliteit. Als de mp3-muziek perfect zou zijn ingepakt, zouden de geluidsgolven exact gelijk zijn aan het origineel. Alleen dan omgekeerd. Zet je die twee op elkaar, dan resulteert dat in stilte, omdat de pieken de dalen uitdoven. Bij muziek van Tidal of Qobuz blijkt dat het geval: er klinkt volmaakte stilte in de studio.

Bij andere streamingdiensten gebeurt dat niet, er blijft 'encoderingsresidu' over; rommel. Van der Heide laat horen wat hij bedoelt: een gruwelijk gruizig geluid, waterachtige effecten, galm die telkens anders is. Het panel rilt. Soms is het geluid te vergelijken met een radiozender die van de zender staat. Soms klinkt het alsof een koffiebonenmaler als speaker wordt gebruikt. Bij Juke gaat alle laag eruit. Napster heeft enorme verstoringen. Deezer komt er nog het beste vanaf, zegt Van der Heide. Met Spotify als goede tweede.
© de Volkskrant
Het panel trekt zijn conclusies: er is een subtiel maar duidelijk verschil tussen muziek van mp3- en cd-kwaliteit. En er zijn flinke verschillen per aanbieder. Maar ze zijn niet altijd enorm hoorbaar en het verschilt per song hoe het klinkt. Eigenlijk, moeten we toegeven, is het behoorlijk knap wat met name Deezer en Spotify uit onze speakers laten komen. Maar: hoewel de kleine verschillen soms nauwelijks hoorbaar zijn, veranderen de sfeer en de groove vaak. Als het even kan daarom toch liever muziek van cd-kwaliteit. Omdat er eigenlijk geen technische belemmeringen meer zijn. Je moet er alleen een tientje extra per maand voor over hebben.

Maar het kan dus nog beter: highresaudio. Al jaren probeert de muziek- en hifi-industrie de consument te verleiden met super audio cd's en andere formaten waarbij muziek is opgenomen en afgespeeld met een veel hogere informatiedichtheid en diepte dan wat we gewend zijn van cd's. Tot nu toe zonder veel succes. Met de huidige snelle internetverbindingen is het mogelijk dit soort muziek makkelijk te verspreiden, dus er zijn steeds minder belemmeringen om high res muziek aan te bieden.

De vraag is: hoor je het? Kan niet, zeggen tegenstanders. De specificaties van high res liggen ver buiten wat het menselijk gehoor kan verwerken. Het is alsof je televisie in plaats van gewoon licht ook uv uitstraalt, en dat is zinloos, want we zien het niet. Voorstanders zeggen dat in opnamen boventonen zitten die niet door cd worden geregistreerd, maar die wel doorwerken in de lagere frequenties.

Van der Heide zet een stuk pianomuziek op. Eerst in cd-kwaliteit en daarna in high res. Het luisterpanel staat unaniem perplex. Iedereen hoort het verschil. Peter de Greef kan bijna niet geloven dat het om dezelfde opname gaat. 'Ik vind het verschil groter dan tussen mp3 en cd.' Er wordt geknikt.
En, klinkt cd beter dan mp3?
Marcus Miller volgt. Weer klinkt high res schoner, aangenamer, puntiger. Van Oorschot: 'Het is alsof je midden in de ruimte zit, het klinkt veel ruimtelijker dan cd.' High res geeft inderdaad een vrij onwaarschijnlijk geluidsverschil. Nog dieper, warmer, gelaagder, noem maar op, zegt Van Gijssel. 'Maar: ik dacht dus ook: we zitten hier in de perfecte akoestische ruimte. Bij mij thuis, kale houten vloer, niets aan de muur, klinkt het als bagger, als in een metrotunnel. Veel te kostbaar om zo'n studio thuis na te bouwen.' Er zit een hoop gekmakerij in het wereldje van de audiofreak, vindt hij.

Nu het antwoord op de vraag: klinkt cd beter dan mp3? Ja, oordeelt De Greef. 'En iedereen kan het horen. Maar alleen als je eerst de cd opzet en daarna naar Spotify luistert.' Ook recensent Van Oorschot hoort subtiele verschillen. 'Geluid staat beter in de ruimte, is minder opdringerig, er zit meer rust omheen.'

De Greef: 'Maar Spotify is opvallend goed. Zeker vergeleken met andere muziekdiensten. Daarvoor hoef je niet over te stappen naar Tidal.' Een overstap is wel de moeite waard als straks goede diensten komen voor highresaudio, vindt hij. 'Highresaudio is de ontdekking. Het is als het verschil tussen een eenvoudige verwarming in de auto of een airco. Tussen ouderwetse tv en hd-televisie.' Alles klinkt natuurlijker, mooier, gedetailleerder. 'De band komt nog dichter de woonkamer in. Hé Bruce, ben je daar eindelijk?!'
Wie is wie?
Het luisterpanel:

Robert van Gijssel
Muziekrecensent van de Volkskrant. Kan een goed stukje vrolijke thrash en vuige oerrock waarderen. Doet ook dance, maar praktiseert niet op de dansvloer. Wel in de mosh pit.

Guido van Oorschot
Klassiekemuziekrecensent van de Volkskrant. Fervent muziekliefhebber, maar zeker geen audiofiel. Zou niet snel enorme bedragen investeren in gouden speakerkabels. Hoeft ook niet, want hij hoort wekelijks the real thing in het Concertgebouw en andere fantastische zalen.

Peter de Greef
Eindredacteur en hifiliefhebber, maar weigert zichzelfaudiofiel te noemen. Spaart liever een paar jaar voor hij een nieuwe versterker koopt, dan dat hij een setje uit de schappen bij Mediamarkt trekt. Maakte in de Wisseloordstudio's kennis met highresaudio en is overdonderd.

Bard van de Weijer
Schreef als techniekredacteur diverse verhalen over hifi en mp3 en ontvangt daar dan stapels mail over. Wilde weleens het antwoord weten op de vraag of het verschil hoorbaar is tussen gecomprimeerde muziek en cd. Had zo zijn twijfels over highresaudio, maar heeft nu het licht gezien.

Bij de Hires noemt hij idd geen versie/mastering vd 2 bestanden.
Maar dat heb ik hier gestest met 2 org,cd en dvda en die dvda klonk stukken beter.
Beetje zoals beschreven in bovenstaande artikel.

keeszondag

ik heb het artikel ook gelezen. Over het laatste stukje (Hires) een vraag aan Morca: is hier dan naar jouw mening sprake van verschillende mastering? Dat is me nog niet helemaal duidelijk.
muziekskes: connect - Yamaha R-N301 - B&W 683s2/ connect:amp-MA R90 HD-Yamaha YST-SW90/ connect:amp - Magnat Monitor 1000/ Play:3/ Play:5
filmpkes: Sony KDL42W705B-Onkyo TX-NR636-B&W DM601-DM600-CC3-Yamaha YST-SW90/RBPi-KODI
bitjes opslag: DIY NAS- FreeBSD met ZFS - 6 x 1 TB in RaidZ

morca

#10
Quote from: keeszondag on June 14, 2015, 19:40:39
ik heb het artikel ook gelezen. Over het laatste stukje (Hires) een vraag aan Morca: is hier dan naar jouw mening sprake van verschillende mastering? Dat is me nog niet helemaal duidelijk.
Als de hires vd org master is,maar dat schijnt niet altijd zo ze zijn.
Misschien beetje meer om te lezen,maar hier staan alle reactie,s hierover.
In dit topic ,kan je zelf de reactie lezen http://www.htforum.nl/yabbse/index.php?topic=107987.0

En de laatste stand volgens ons/de leden:
33 (35.9%)overduidelijk een upgrade voor mijn set
35 (38%)het klinkt iets beter
17 (18.5%)ik hoor geen verschil
3 (3.3%)mp3 klinkt net zo goed als 96-24
4 (4.3%)cd  klinkt beter als welk HD formaat dan ook

73,9 % hoort het verschil waarvan 35.9% overduidelijk een upgrade voor mijn set zegt.
Waarbij ik denk dat de 24 bit vd opname het meeste uitmaakt,en de samplerate veel minder invloed heeft op het resultaat.

Brammus

Wat streamingservices betreft...

Laatst heb ik meerdere keren de Tidal test gedaan en moeten concluderen dat ik het verschil nauwelijks hoor. Zelfs wanneer ik het dacht wel te horen, zat ik er toch nog regelmatig naast. Vandaar dat ik toch maar Spotify genomen heb en ik moet zeggen dat dit toch heel behoorlijk klinkt. Uiteraard zijn niet alle opnames even goed maar toch leg ik dat tientje per maand er met plezier voor neer.

Het kan eraan liggen dat mijn set of gehoor niet zo goed is als ik denk maar ik vind Tidal het op dit moment nog niet waard.

Een hoge resolutie streamingservice in de toekomst misschien wel. Wie zal het zeggen.
Whenever you find yourself on the side of majority, it is time to reform.

Erik

Erg slordig van een journalist om te beweren dat Spotify gebruik maakt van mp3 dat klopt niet. Met een klein beetje moeite kon hij dat ook vinden.  Daar ben ik dan maar ook gestopt met lezen. 
"You have enemies? Good. That means you've stood up for something, sometime in your life."
- Winston Churchill

Pjotr

#13
Quote from: Erik on June 16, 2015, 00:14:42
Erg slordig van een journalist om te beweren dat Spotify gebruik maakt van mp3 dat klopt niet. Met een klein beetje moeite kon hij dat ook vinden.  Daar ben ik dan maar ook gestopt met lezen. 
Helemaal mee eens, erg slordig!

Quote

Op welke kwaliteit streamt Spotify?

We gebruiken de Ogg Vorbis-indeling voor streaming. We gebruiken drie kwaliteitsniveaus:
• q3 (~96 Kbps)
• q5 (~160 Kbps)
• q9 (~320 Kbps)

Desktop: Streams zijn van de kwaliteit q5. Premium-abonnees kunnen streamen op een hogere snelheid van q9 door dit in te stellen in het menu Voorkeuren.

Mobiel: Een hogere kwaliteit van q5 wordt geboden, samen met een optie met "lage bandbreedte" van q3. Op het tabblad Meer van de Spotify-app kun je verschillende kwaliteitsniveaus kiezen voor streamen en synchroniseren.
Bron
Mijn Set: Panasonic TX-P42G20ES - Heed Obelisk Si II - Heed Obelisk X2 - Heed Obelisk DA - Denon DVD-1940 - Raspberry Pi 3B - Google Chromecast 2 - Logitech Squeezebox Duet - Takumi TT level2 met Ortofon 2M Bronze - Phonar Veritas P5.5 EdMa Cap+

Rusher

Ik denk dat de journalist wel weet dat geen sprake is van mp3, want hij legt ergens uit dat verschillende streamingdiensten verschillende manieren gebruiken om te comprimeren. Hij verwijst daarmee zonder het voor de lezer denk ik te moeilijk te maken naar ALAC, MP3, OGG VORBIS, enz. Waarschijnlijk heeft de journalist mp3 gehanteerd omdat het grootste gedeelte van de Volkskrantlezers "mp3" kennen als vertaling van "zo klein mogelijk muziekbestandje zodat het op een stickie past".

Ron_Z

Quote from: Rusher on June 16, 2015, 13:02:36
Ik denk dat de journalist wel weet dat geen sprake is van mp3, want hij legt ergens uit dat verschillende streamingdiensten verschillende manieren gebruiken om te comprimeren. Hij verwijst daarmee zonder het voor de lezer denk ik te moeilijk te maken naar ALAC, MP3, OGG VORBIS, enz. Waarschijnlijk heeft de journalist mp3 gehanteerd omdat het grootste gedeelte van de Volkskrantlezers "mp3" kennen als vertaling van "zo klein mogelijk muziekbestandje zodat het op een stickie past".

Denk het ook. Mp3 is gewoon een soortnaam geworden voor "lossy" voor de meeste mensen, net zoals een Spaatje voor bronwater. Beetje flauw om dan de rest van het artikel maar aan je voorbij te laten gaan, IMO.

Brammus

Whenever you find yourself on the side of majority, it is time to reform.