De 4 G's van HT/multichannel

Started by patrick_vdb, January 29, 2004, 14:10:25

Previous topic - Next topic

0 Members and 1 Guest are viewing this topic.

patrick_vdb

Hi,

Naar aanleiding van deze topic wil ik toch weer eens ingaan op het belang van een identieke set-up (daar is íe weer hoor/denk ik al veel mensen denken ;D ).

Stereo is geaccepteerd als een tweekanaals medium waarbinnen het gebruikelijk is om de twee weergevers binnen het systeem identiek te houden, niet omdat dit nu eenmaal beter oogt in de huiskamer maar puur vanuit het feit dat enkel twee identieke speakers in de juiste opstelling in staat zijn om te verdwijnen in het geluidsbeeld dat door beiden wordt geprojecteerd. HT/multichannel wordt nog (te) vaak benaderd vanuit een tweekanaals-denken, de overige kanalen binnen HT/multichannel zijn "maar" voor dialoog en effecten is een veelgehoord argument van vooral stereo-aanhangers. Het belang van een goede weergave van dialogen wordt al erkent, logisch anders kan men de film niet volgen aangezien men de dialoog niet verstaat, met surrounds voor enkel de effecten is het vaak nog anders.

Waarschijnlijk is niet alleen het tweekanaals-denken hier debet aan, ook de surroundformats zoals Dolby Surround en later Dolby Prologic alsmede ook de THX benadering voor HT en de speaker-opstelling zoals we die tegenkomen in de cinema hebben allen hun steentje bijgedragen aan dit fenomeen.

Gelijke speakers

Met de komst van de discrete formats zoals Dolby Digital en DTS zijn we niet langer meer beperkt aan de imperfectheden van de oudere matrix-oplossingen tot surround, logischerwijs behoeft HT/multichannel dan ook niet langer meer benadert te worden met deze formats of de opstelling zoals die te vinden is in een cinema, laat staan een stereo-benadering.

De huidige formats stellen ons in staat om een surroundtrack te beluisteren waarin elk kanaal over dezelfde mogelijkheden beschikt, dat dit niet altijd ten volle benut wordt doet niets af aan de benadering, immers uitgaan van een compromis zal nooit tot een ideaal kunnen leiden. Waar een stereo-opname ons een geluidsbeeld projecteerd met een bepaalde ruimtelijkheid maar ten aller tijde stralende van voor zo kan een discrete surroundformat ons een geluidsbeeld geven welke de luisteraar volledig kan omringen in een 360 graden cirkel. Mijn inzien is elk kanaal binnen deze discrete formats even belangrijk, het centerkanaal is niet belangrijker dan de surrounds noch zijn de surrounds ondergeschikt aan de fronts. Toch hoor je vaak dat men het centerkanaal bv een van de belangrijkste kanalen binnen een surroundformat vind, dit centerkanaal wordt immers het meeste gebruikt en de belangrijke dialogen worden bijna altijd weergegeven via deze routing. Stapt men met zulke gedachtes de wereld van HT/multichannel binnen dan gaat men wederom direct uit van een compromis met als resultaat nooit een ideaal te kunnen bewerkstelligen.

Net zoals bij een stereo-weergave beide speakers even belangrijk zijn om een 180 graden beeld neer te zetten met de daarin verwerkte ruimtelijkheid zo is binnen discrete surroundsweergave elke speaker even belangrijk om het 360 graden geluidsbeeld te projecteren. Elke afwijking hierin brengt een disbalans in het systeem en daarmee een verstoring in de beleving van de weergegeven ruimtelijkheid net zoals dat ook zou gebeuren wanneer je twee verschillende speakers in een stereo-opstelling zou gebruiken.

Gelijke afstand

Elke opstelling met een geluidsweergave kent een zogehete sweetspot. Bij stereoweergave is de sweetspot idealerwijs gesitueerd wanneer de luisteraar zich in het midden van de denkbeeldige lijn tussen beide speakers bevind met beide speakers op een gelijke afstand van de luisteraar en vaak een gelijkbenige driehoek vormend. Bij een HT/multichannel weergave is dit niet anders, binnen de opstelling is er een plaats waar de luisteraar zich op de ideale luisterplek bevind, dit wil overigens niet zeggen dat de andere luisterplaatsen binnen een HT/multichannel opstelling geen goede weergave krijgen. Door het gerbuik van meerdere kanalen dan twee wordt de sweetspot enigszins vergroot maar er blijft ten aller tijde een ideale plaats bestaan waarbinnen het volledige systeem geoptimaliseerd is.

Gaat men in een stereo-opstelling uit van een driehoek zo gaat men bij een HT/multichannel opstelling altijd uit van een cirkel. Eigenlijk is het vrij logisch dat men tot een cirkelopstelling is gekomen, geheel volgens de analogie van stereo worden ook binnen een HT/multichannel opstelling de speakers op gelijke afstand geplaatst ten opzichte van de sweetspot. Wanneer je een denkbeeldige lijn tussen de speakers in een stereo-opstelling denkt en je voegt hier een centerspeaker aan toe welke op gelijke afstand wordt geplaatst dan heb je al het begin van een cirkelvorm. Voor de surroundspeakers in een 5.1, 6.1 of 7.1 HT/multichannel opstelling blijft hetzelfde gelden, allen op gelijke afstand van de luisterplek, op deze manier wordt een de sweetspot het denkbeeldig middelpunt van de cirkel waarop de speakers staan opgesteld.

De meest ideale situatie zou ontstaan wanneer de speakers ook daadwerkelijk fysiek op de cirkellijn worden opgesteld maar veelal is dit niet mogelijk vanwege de domestische factoren. AV-receivers, AV-versterkers en de pre/pro's hebben allen een time-allignment toepassing om elke speaker welke niet fysiek op de cirkellijn staan opgesteld toch virtueel dezelfde afstand te krijgen. Deze toepassing blijft echter altijd een benadering en daarmee niet ideaal. Waarom een benadering? Geluid transporteerd zich met een bepaalde snelheid door de ruimte afhankelijk van de condities welke diezelfde ruimte bezit. Een andere luchtvochtigheid, temperatuur enz betekenen andere condities en daarmee een andere voortplantingssnelheid, een vaste waarde binnen een DSP kan daarmee nooit het ideaal bereiken vandaar dat naar mijn mening een fysiek gelijke afstand ten aller tijden de voorkeur heeft boven een aanpassing middels de time-allignment.



Gelijke hoogte

Elke speaker heeft een bepaald afstraalgedrag welke een bepaalde ideale luisterafstand vraagt. Bij elke speaker kan deze waarde anders zijn doordat de baffle, de behuizing, gebruikte drivers en filters verschillen allen zijn ze geoptimaliseerd voor een vaste luisterplek zowel in de lengte alsook in de hoogte. Om binnen een stereo-opstelling de balans tussen beide speakers te vinden om zo een zo'n ruimtelijke en evenwichtig als mogelijk projectie van het geluidsbeeld te krijgen plaatst men beide speakers op dezelfde hoogte alsook op dezelfde luisterafstand. Differentiatie leidt wederom tot verstoring van het evenwicht en daarmee ook tot verstoring van het ideaal. Plaatsing op 180 graden of 360 graden doet hieraan geen afbreuk, alle speakers dienen op gelijke hoogte geplaats te worden ten opzichte van de luisterplek om een zo'n evenwichtig als mogelijk geluidsbeeld te behouden.

Vanuit een cinema-opstelling of volgens de voorschriften van Dolby wordt aangeraden om de surrounds tot op zekere hoogte boven de luisterplek te hangen, deze adviezen herinneren ons nog aan de Dolby Surround en Dolby Prologic tijdperk. Ook een cinema hanteerd veelal deze opstelling dus waarom een HT/multichannel opstelling dan niet? Simpelweg omdat de gelijkheid van alle kanalen deze opstelling overbodig maken. Hoogteverschillen in het geluidsbeeld behoren simpelweg in de opname te zitten zoals ze ook vaak doen. Met de discrete formats als Dolby Digital en DTS is het vrij gemakkelijk om thuis een betere en echt holgrafische weergave te realiseren dan dat je deze tegenkomt in de cinema, waarom dan nog langer de regels van de cinema wat betreft opstelling hanteren?

Men is tegenwoordig bezig om ook hoogte-informatie middels een matrix-codering toe te voegen aan een surroundstrack, weergave geschiedt dan middels een discreet geplaatste speaker in de hoogte wanneer de gebruikte AV-receiver, AV-versterker of pre/pro over de benodigde decoders beschikt. Aangezien dit nog geen standaard is ga ik er verder ook niet op in en blijft vooralsnog de regel gelijke hoogte voor mij overeind.

Gelijk volume

We hebben nu een set-up waarin de speakers allen op gelijke afstand en gelijke hoogte van de sweetspot geplaatst zijn om een zo'n ideaal als mogelijk projectie van het geluid te realiseren. Een gelijke behandeling van elk kanaal en een gelijke plaatsing ten opzichte van de sweetspot vraagt echter ook om een gelijk volume van elke speaker ten opzichte van elkaar en ten opzichte van de sweetspot. Wanneer binnen een stereo-opstelling een van beide speakers een hoger SPL weergeeft dan heeft dat een direct gevolg voor het geprojecteerde geluidsbeeld. Bij een HT/multichannel opstelling is dat wederom niet anders, elke gelijke speaker binnen de gelijke cirkelplaatsing op gelijke hoogte dient een gelijke SPL ten opzichte van de sweetspot te hebben om tezamen een evenwichtig geluidsbeeld te kunnen projecteren waarbinnen elke speaker verdwijnt en er niet langer meer sprake is van fronts, surrounds of een center maar enkel van een allesomvattende soundstage waarin je als luisteraar meegenomen wordt op een reis welke de maker van de film of muziekstuk welke je binnen je HT/multichannel opstelling afspeelt voorschoteld. De eigen ruimte maakt plaats voor een nieuwe dimensie waarbinnen geen enkele factor van de bestaande omgeving een afleiding mag zijn.

Resume

De 4 G's van HT, gelijke speakers, gelijke afstand, gelijke hoogte en gelijk volume. Een dogmatische aanpak waarvan ik mij bewust ben maar wel een welke als ideaal uitgangspunt genomen kan worden bij de realisatie van een eigen HT/multichannel opstelling. Want nogmaals, uitgaan van een compromis zal nooit een ideaal weten te scheppen.

Natuurlijk zijn er binnen de ideale HT/multichannel nog talrijke factoren zoals bv de ruimte en zijn akoestiek zelf van invloed., daar ben ik mij gedegen en bewust van maar niet getreurd want deze zullen ook een plaats gaan krijgen op het forum. Althans zo is het voornemen

Mvrgr

Patrick




garmtz

Very impressive... Niets aan toe te voegen... Ik snap nog steeds niet waarom je nog niet als (gast)auteur schrijft voor hifi.nl... ::)

Yanmik

#2
Zoals ook Garmt zegt: mooi geschreven
Maar begrijp enkel niet waarom je het over 4 hebt ?
HT bestaat toch uit 5 speakers (of 7)
Je telt in je 4 volgens mij de center niet mee.
2 fronts + 1 center + 2 surrounds = 5
Onkyo TX-NR905- PS3 - Focal Chorus 836/816/800 - SVS sub-Marantz DV9500 - Epson TW700(isf)
Kabels: Qed, Profigold, Siltech, Kimber

Grindtegel

Maak je nu een geintje of ben je serieus Yanmik?

Patrick heeft het over 4 factoren, niet 4 speakers  ;D
Marantz | Bryston | Monitor Audio | Velodyne | JVC | Oppo | HDI Dune   ---   Mytek | Violectric | Fostex | Roon

wil

Hoi Patrick,
Leuk topic, die 4 G's. HT krijgt handvaten...

Kan je per G ook aangeven wat de mate van afbreuk zal zijn aan de ideale multi-channel-beleving als je het niet voor elkaar krijgt? Hiermee bedoel ik dat ik me kan voorstellen dat een ongelijk volume meer afbreuk doet aan het geheel dan een ongelijke hoogte. Daar komt bij dat de ene imperfectie (leuk woord  ;D) een grotere aanslag is op het geheel dan de andere imperfectie.

Natuurlijk is dit subjectief, maar ik denk dat velen de 4 G's in de praktijk niet helemaal voor elkaar krijgen. Ook zullen er eigenwijzen zijn die willen weten hoeveel afbreuk ze nu doen aan het ideaal.
Om een idee te hebben hoe zwaar elke G weegt heeft men ook een idee waar er in de eigen setup te verbeteren valt.

Ik weet dat dit alles subjectief is, maar dat is de beslissing tot aanschaf van een ht ook  ;D

wil

Pathos Logos
Lector CDP-603
Marantz DV7600
Sonus Faber Cremona M
VPI Scout | AT-OC9XML | Pro-Ject Phono Box MkII
Funk BS2 | Nordost Blue Heaven | Lapp Öllflex | Concept & Design
Panasonic TH42PV60

bmateijsen

De essentie Patrick..inderdaad de essentie van HT. Jammer dat hier nog discussie over bestaat... Super stukje!

Hertog_Martin

Ik heb gelijke speakers
Achterspeakers staan iets dichterbij dan frontspeakers maar niet veel
Achterspeakers staan iets lager dan frontspeakers maar niet veel
Ik heb volume van achterspeakers redelijk wat hoger. Op een of andere manier vind ik met muziek en film de sourroundspeakers veel te zacht anders. Het rare is is dat met een testtoon ik de achterspeakers wel harder hoor dan de fronts.
Pioneer DV-565A - Marantz sr4300 - 4x B&W DM601 s3 - Van den Hul Optocoupler MKII - Cable Talk Talk 3.1

R

#7
Goed stuk, erg interessant. Ooit al eens gedacht aan het schrijven van een boek. Ik moet garmt gelijk geven. Zit goed in elkaar, lekker taalgebruik en goed lopende zinnen. Oh ja, de inhoud mag er ook wezen. Deze mag inderdaad als sticky bovenaan, dat scheelt een hoop newbie vagen.

AppleMies

Nah, me klomp breek.....

Ik voldoe aan de 4 G's.   Nu nog een dubbele G5 dan ben ik pas helemaal gelukkig.


gr.



Mies
NOW:5.1.2 set-up: DENON Amp, Pioneeer BluRay, SVS speakers & LG OLED.

R

Hey een apple liefhebber. Ik heb een dubbele G4, telt dat ook?

Scarp

Erg goed stuk en ook erg informatief :)

SiR-ROUND

#11
Prima Patrice...

Ik voldoe aan bijna alles... Ik kan alleen geen sidespeakers kwijt door de schuinte van het dak... Ik heb wel al serieus overwogen om daar ooit dakkapellen voor te (laten)plaatsen... Geen idee wat het voor de akoestiek betekend en voor de speaker als die in een hokje moet staan... Nu heb ik dus de 4 side/rears binnen de achterste helft van het plaatje verdeeld staan.

:D

pong38

#12
Ik voldoe ook aan bijna alles en ben ook zeer tevreden met de huidige kwaliteit van de weergavem. Ware het niet dat ik toch met een vraag worstel.

Stel iemand is niet in staat om zijn rear speakers op dezelfde afstand te plaatsen als de rest van de speakers...
Is het dan niet zo dat men toch de ideale virtuele circkel creeert d.m.v. het op gelijke sterkte brengen van deze (maar ook... alle) rear speakers ?
Door dit hogere volume wordt gehoorsmatig toch het verschil met de front en centerspeaker opgeheven ?

Als ik een roze ruis test doe op al mijn speakers dan stel ik ze m.b.v. de dB meter (uiteraard) zo in dat iedere speaker mij op de luisterpositie even hard klinkt.

Overigens een prettig stukje lezen en een must voor iedere serieuze HT'er

Ron

VlisChris

Erg mooi stukje. Inderdaad een klein wonder dat je nog niet voor andere sites aan het schrijven bent.
Wel nog even een vraagje. (misschien wel meer, maar dat merk ik zo wel).
Is het niet zo dat er nog een vrij belangrijke 5e G is? Jullie zijn nogal eens bezig over gelijke versterking voor alle kanalen. Over dat dat erg belangrijk is :). Valt dat nog ergens in dit groepje of heb je er bewust voor gekozen dat gedeelte weg te laten?
Voor de rest een mooi helder stuk.
Arguing with a genius is difficult.
Arguing with an idiot is impossible.

corival

Patrick,

Zeer bruikbare uitleg, bedankt! Net als Hertog_Martin wil ik toch nog graag het volgende weten.

Een veel gehoorde opmerking is dat in een gelijke speaker opstelling toch relatief weinig geluid uit de achterspeakers komt. Volgens het 4G principe raadt je dus niet aan dit te compenseren door het achtervolume hoger te zetten, iets wat volgens mij nu veel gebeurd.

Heeft bovenstaand feit te maken met dat in veel films relatief weinig geluid op de achter en zijkanalen is opgenomen? Als in de praktijk er weinig geluid uit deze speakers komt, waarom zijn dan gelijkwaardige speakers echt belangrijk, of zou je juist daarom nog grotere speakers achter moeten hebben als voor? Verwacht je dat bij nieuwere films de rear en side kanalen meer benut worden?

Tom
Pioneer PDP-LX508D  |  Emotiva UMC-1  |  Emotiva XPA-5  |  Crown K1  |  PS3  |  PS4 | Apple TV4 | Humax iHDR-5200C  |  Olive One |  Audiophysic TEMPO 25 / CELSIUS HHCT II / STEP  |  SVS CS-Ultra  |  Finite Elemente Modul Classic  |  Kabels Emotiva X-Series  |  Harmony Ultimate

Spacebass

Heb je al een datum voor mij  ;)

Heel mooi stuk!  

MarcoV

Goed verhaal Patrick, altijd prettig om dit soort HT-info eens bij elkaar te zien  :)

Marco

patrick_vdb

#17
Hi,

Bedankt voor de positieve reacties :D Eigenlijk is het bovenstaande niets nieuws onder de zon, of beter gezegd zou niets nieuws onder de zon mogen zijn. Om de zoveel tijd wordt echter dezelfde discussie gestreden met dezelfde argumenten, tijd dus om het uitgangspunt eens samen te vatten ;)

@Wil,

QuoteKan je per G ook aangeven wat de mate van afbreuk zal zijn aan de ideale multi-channel-beleving als je het niet voor elkaar krijgt?

Je vraagt nogal wat :D Elk compromis betekend idd een afbreuk aan het ideaal. Afhankelijk van de wensen, mogelijkheden en omstandigheden kan het resultaat van de compromis varieren, van geval tot geval bespreken lijkt me gemakkelijker en beter realiseerbaar ;)

@Pong38,

QuoteStel iemand is niet in staat om zijn rear speakers op dezelfde afstand te plaatsen als de rest van de speakers...
Is het dan niet zo dat men toch de ideale virtuele circkel creeert d.m.v. het op gelijke sterkte brengen van deze (maar ook... alle) rear speakers ?
Door dit hogere volume wordt gehoorsmatig toch het verschil met de front en centerspeaker opgeheven ?

De ideale virtuele cirkel wordt bepaalt door het gebruik van de time-alignment in je receiver of pre/pro en niet door het instellen van het volume echter gehoormatige verschillen worden hierdoor niet opgeheven. Elke speaker heeft een bepaald respons-gedrag afhankelijk van de luisterafstand, meer of minder afstand tot de speaker kan de coherentie van het geluidsbeeld anders doen laten zijn. Daarnaast is de delay welke je instelt altijd een benadering en dus niet optimaal.

@Christiaan,

QuoteIs het niet zo dat er nog een vrij belangrijke 5e G is? Jullie zijn nogal eens bezig over gelijke versterking voor alle kanalen.

Er zijn zelfs nog wel meer G's dan alleen deze 4 of de 5de welke jij introduceert. Ik heb het stuk echter beperkt tot de speakers alleen, wie weet komt de rest nog wel eens aan bod ;)

@Corival,

QuoteEen veel gehoorde opmerking is dat in een gelijke speaker opstelling toch relatief weinig geluid uit de achterspeakers komt. Volgens het 4G principe raadt je dus niet aan dit te compenseren door het achtervolume hoger te zetten, iets wat volgens mij nu veel gebeurd.

Inderdaad een veelgehoorde opmerking een eentje welke ik eigenlijk de mond wil snoeren met bovenstaand verhaal. In dergelijke situaties gaat men uit van selectieve software, niet het principe zoals het volgens mij moet. Dat bepaalde surroundtracks weinig of slecht gebruik maken van de mogelijkheden welke multichannel bied mag niet de leidraad worden bij de keuze van een bepaalde set-up of bij het vormen van een filosofie.

Ook de calibratie van alle kanaal-levels pas je dus niet hierop aan ;)

@Spacebass,

QuoteHeb je al een datum voor mij ;)

Nee, helaas nog niet :'(

Maar ons experiment moeten we zeker gaan uitvoeren in de nabije toekomst, misschien dat we tot een nieuwe norm komen ;D

@Garmt,

QuoteIk snap nog steeds niet waarom je nog niet als (gast)auteur schrijft voor hifi.nl... ::)

LOL ;D  ;)

Mvrgr

Patrick








Spacebass

Ik kan trouwens niet naar "deze topic"...welk van de 1000 topic's bedoelde je eigenlijk?  ;D

Starred

Het verhaal pleit wel voor een satelliet-setje  ;)

Spacebass

Quote from: Starred on February  1, 2004, 13:59:41
Het verhaal pleit wel voor een satelliet-setje  ;)

Dream on Baby  ;D

VlisChris

Wel nog grappig om zo even te melden ook al zal iedereen het wel gemerkt hebben die zijn speakers ging upgraden.
Ik had van die sattelietjes van Pioneer op mijn center, front, en surround. Ikke denken: ikke liever echte boxen van voren, dus ik de Tannoy Mx2 gekocht. Helemaal gelukkig mee. En ooooow wat klinkt dat mooi bla bla bla.
Dus ik voor de rest nooit meer wat aan gedaan tot ik dacht van: eens kijken hoe het klinkt als ik eens mijn oude fronts weer aansluit. En huppakee. Je merkt meteen dat de integratie tussen de speakers enorm toeneemt. Ondanks dat die dingentjes zo ongeveer het wisselgeld waren bij mijn huidige Fronts was de integratie gewoon veel beter. :D. Vond ik indertijd nog wel grappig om zo een te horen. En toen wist ik ook dat de rest van de speakers ook vervangen ging worden.
Arguing with a genius is difficult.
Arguing with an idiot is impossible.

patrick_vdb

LOL ;D Ik ben eigenlijk wel nieuwsgierig hoe de conclusie tot welke speakers gepleit wordt tot stand is gekomen? ;)

SB, het topic waar naar verwezen wordt staat in de aankoop/advies sectie van het forum (15000 euro .....), de linkt werkt idd niet maar dat hoogstwaarschijnlijk te maken hebben met de transit-fase van het forum.

Mvrgr

Patrick

VlisChris

Hoe bedoel je je eerste opmerking Patrick? Ben beetje duf (begin weer ziek te worden  ::)), dus begrijp het niet 100% :).
Arguing with a genius is difficult.
Arguing with an idiot is impossible.

Starred

Quote from: Spacebass on February  1, 2004, 14:01:40
Dream on Baby  ;D

Waarom eigenlijk? 5x bijvoorbeeld een 805 + een goede sub kan imho prima resultaten opleveren