tweede leven voor een Apogee Duetta Signature

[Niet actief]

Nu de restauratie van m'n Apogee Duetta Signatures (D-sigs) voltooid en muziek luisteren weer een feest is, een topicje met veel foto's en (vooralsnog) zo min mogelijk tekst.
De setup die in onderstaande foto te zien is toont hoe het voor de restauratie was. De zolder is, voor alle duidelijkheid, een dedicated muziekruimte.



De Krell KSA-50 eindversterker, mooi klinkend maar tekortschietend in vermogen, is anderhalf jaar geleden vervangen door een Usher R-1.5 die wel over genoeg vermogen beschikt en ook over wat meer kracht en frisheid.
De Audio Research voorversterker (buizen) is begin deze maand vervangen door een nieuwe VTL 2.5, eveneens een buizen-lijnversterker.
Als geluidsbron dient nog altijd de in 2003 nieuw in Singapore gekochte SA-1 van Marantz.

De laatste paar weken stond deze hardware opgesteld zoals hieronder:



De cd-speler vlak voor de voeten beviel niet helemaal goed en het bleek beter wanneer de kortere interlink (1m) tussen cd en vv gebruikt kan worden en de langere (3m) tussen vv en ev. Deze laatste blijft wel tussen de luidsprekers staan.
Afgelopen week, toen ik de set weer opnieuw heb opgebouwd, is de hardware aan de linkerkant komen te staan:



Mijn ruimte heeft schuine zijwanden en een haakse voor- en achterwand. Deze laatste twee zijn grotendeels voorzien van fractale diffusers (RPG diffractals 5 op de voorwand en 3 op de achterwand).
De schuine zijwanden hebben twee akoestische nadelen: ten eerste drukken ze het geluidsbeeld naar beneden -- het podium staat wat lager dan de bedoeling is en ten tweede willen ze op grond van de driehoekige vorm het geluidsbeeld in het midden concentreren. Om aan deze nadelen enigszins tegemoet te komen heb ik aardig wat vloerdiffusers voor en achter de luidsprekers op de grond liggen. Dat helpt een hoop, maar het nadeel zal zomaar niet volledig verdwijnen -- het is een compromis dat onvermijdelijk is, omdat het met de vorm van de ruimte samenhangt. Niettemin is de ruimte de beste optie in dit huis om muziek zo goed mogelijk weer te geven; er is geen andere keus.



Nu alles achter de rug is, behalve een verfijning van de huidige meer intuïtief gekozen luidsprekeropstelling, ziet het er vanuit de luisterstoel zo uit:



De luidsprekers staan nu ±35cm verder naar voren dan op de eerste foto. De fractale diffusers zijn een stuk dieper de oorspronkelijke WaveWeaver-1 diffuserpanelen.

Met een enkel spotje en een zachte invulflits:



In werkelijkheid luister ik het liefst in het bijna-donker -- in elke uithoek een lampje zoals er links een te zien is op de foto hierboven.

Voor mij is de D-sig in relatieve zin de volmaakte luidspreker.
Niet dat er geen beter spul zou bestaan in mijn oren, maar deze dame heeft alles wat ik zoek en overtuigt me daardoor op de manier die de hobby tot genieten maakt.
Zwatels beweren soms vreemde beweringen over de tekortkomingen van dipolair vliesmateriaal, maar sinds ik ergens een onberispelijk spelende D-sig hoorde spelen begon het voornemen te groeien om mijn eigen paartje ook maar eens te gaan restauren. Zo zal ze van mij ook mogen gaan klinken...



Wat heeft ze dan precies, met name in gerestaureerde beter-dan-nieuwstaat, dat MIJ zo tevreden maakt?
ballen
drive, slamm, kracht, maar dan compressievrij en tot 30Hz
een middengebied zonder weerga
hoog dat los is en dingen tastbaar plek laat innemen in de ruimte
bij correcte opstelling en een beetje akoestiekgempimp: een hemels ruimtebeeld
het sonische-douche-effect -- de ruimte vult zich rondom met geluid
bij correcte aansturing: evenwicht, gratie, tonale balans en tonale juistheid
transparantie zonder door te slaan in metalige analyse
overtuigingskracht en realisme, ook in zogenaamde 'slechte opnames'
kortom: alles-en-meer wat IK zoek...

Na enkele jaren luisteren zijn ze nu echt toe aan restauratie -- een tweede leven.
Hoewel ik de membranen al bijna twee jaar in huis heb liggen, heb ik de feitelijke membraanvervanging zo lang mogelijk uitgesteld en tenslotte toch overgelaten aan Henk van der Hoeven, de officiële restaurateur voor Apogees. Henk heeft intussen denk ik wel een stuk of 30 paren Apogee gerestaureerd, tot exemplaren uit Japan en China toe. Het kan nogal makkelijk foutgaan en de kosten zijn te hoog om het zelf maar uit te proberen. Uitbesteden dus...

De complete restauratie omvatte:
membraanvervanging (woofer + mid/hoog)
opdikken van het frame
vereenvoudiging van en ander mechanisch werk aan het scheidingsfilter
vervanging van de covers

Het originele woofermembraan is, samen de ophanging ervan, de bottleneck van een af-fabriek Apogee, maar dat euvel komt pas na een jaar of 8 tot 10 goed aan de oppervlakte.



Het membraan bestaat uit flinterdun aluminium dat op een kapton drager is gelijmd. Het kapton is bij de originele luidsprekermembranen niet uit één stuk gemaakt -- het is goedbedoeld en meestal goed uitgevoerd patchwork, soms een beetje overdreven zelfs. Dat zorgt in de praktijk voor niet-lineariteiten in de aandrijving van het basmembraan, hoorbaar als een soort ritselend of ruisend bijgeluid dat onder de naam "buzzing" bekend staat.
De 'moderne' membranen zijn op een vel kapton dat uit één stuk bestaat gelijmd. De belangrijkste bron van buzz geëlimineerd.

De corrugatie (insnijdingen) in de originele membranen is handgesneden! Er kunnen en zullen daardoor grote toleranties voorkomen in de elektrische aandrijving, die daardoor bovenop de buzz ook voor hoorbare niet-lineariteiten kunnen zorgen. Ook die leveren aanvankelijk nog geen problemen op, maar na een aantal jaren gaat het steeds meer opspelen.
De nieuwe vervangingsmembranen zijn machinaal vervaardigd en gesneden; toleranties zijn te verwaarlozen, mits de membranen correct gemonteerd worden.



Voorts zal de schuimlaag vergaan die tussen membraan en frame zit; het schuim verpulvert en komt soms tussen magneet en membraan te zitten. Het meeste valt naar beneden of komt op de magneten terecht. Het kan zich hechten aan het membraan, want het is ook een beetje klef spul geworden met de jaren. En hoewel de membraanuitslag hooguit een millimeter of twee bedraagt, kan die beweging hoorbaar zijn als er tussen membraan en frame geen demping meer zit. Dat is bijvoorbeeld het geval als het schuim is vergaan...
Het nieuwe schuim is van het soort dat niet vergaat.

De vierde bron voor mechanische bijgeluiden of resonanties (verzamelnaam = 'buzzen') kan de cover zijn -- het front dus... de jasjes.
Die jasjes kunnen voor resonanties zorgen die zich met het laag en midlaag mengen en dan net doen alsof ze bij de muziek horen. De reden is met name omdat de originele covers meestal niet heel lekker passen, waardoor de frames en de covers onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen. Ze zitten te los in hun vel, zogezegd.

Op de foto hieronder is de dame bijna uit de kleren en de voeten zijn er ook al af...





Naakt ziet de speaker er zo uit:



Zonder jasje speelt de luidspreker overigens prima. De functie van het jasje is grotendeels cosmetisch en voor een heel klein deel draagt het bij aan het afstraalgedrag.
Na restauratie duurde het nog een maand of twee voordat de nieuwe jasjes klaar waren. In die tijd hebben ze 'naakt' gespeeld; dat zag er zo uit:



Vervanging van de mid-/hoogribbon (mrtw = midrange/tweeter) gaat in één moeite mee en is niet kostbaar. Dat is ook meteen gedaan dus, hoewel het niet direct nodig was.
De mrtw zit met enkele bouten aan het frame voor het woofermembraan bevestigd.





Het frame, waarin op bovenstaande foto het woofermembraan gespannen is, is een beetje slapjes. De eerdere generaties Duetta hadden een steviger frame. Omdat de voeten onderop vastgeschroefd zitten en met name de MRTW heel zwaar is en slechts aan één einde hangt, kunnen torsiekrachten een rol spelen. Om dit te voorkomen is het frame 12mm opgedikt.

Het scheidingsfilter word zijdelings meegenomen in de opknapbeurt, maar er worden geen componenten vervangen voor zogenaamd 'betere'...
De laagdoorlaatspoel -- een luchtspoel -- wordt in siliconenkit verpakt (hieronder nog origineel) om eigenresonantie te dempen. De spoel is vrij los gewikkeld en het resoneren van de spoel heeft gevolgen voor de inductie en kan ook mechanisch hoorbaar zijn (dat was het ook voor de restauratie).



De signaalweg kan worden vereenvoudigd door een driestandenschakelaar uit het circuit te halen die geen praktische functie heeft. De schakelaar staat altijd in dezelfde stand en verwijderen ervan levert een goed waarneembare verbetering op, omdat ze niet echt hoogwaardig waren. Dit heb ik bij een kleinere voorganger al eens gedaan met een verheugend resultaat.



De bij de verder ongebruikte schakelstanden behorende correctienetwerkjes zijn voor het gemak ook maar verwijderd, hoewel het hele spul zo weer terug kan worden gebracht in originele staat.
Ook is de montageplaat voor het filter nu met kit vastgezet op het frame, net zoals de meeste losse componenten. Om rammelen te voorkomen. Misschien dat de filters nog eens los van het frame worden geplaatst, maar dat is een eventuele volgende upgrade...
Het uitgedunde filter ziet er nu zo uit:



Als laatste moesten er nog compleet nieuwe covers komen: deels dus een schoonheidsingreep, maar deels ook een noodaak.
De nieuwe covers passen in de eerste plaats veel beter (als gegoten) en zijn bovendien steviger gemaakt dan de originelen (uit multiplex ipv mdf).
Daarnaast zijn de frames waar de jasjes overheen vallen door het opdikken 12mm dikker geworden. De originele covers zouden niet goed meer passen.

De zelfgekozen tweekleur stond me wel aan, maar de maker en spuiter van de covers, heeft het blijkbaar geweten...
Credits voor constructie en spuitwerk gaan naar Ton van der Hoeven.





De hardware staat nu dus voortaan aan de zijkant, bij de cd's, wat me wel bevalt zo...



Het verhaaltje is nu wel aardig rond.

Het weer kunnen luisteren en genieten komt, zo met de feestdagen, heel aardig uit!

Fijne dagen, voor wie het leest!

Toine.

[jaco]

Toine,
Het is nu wel echt een dedicated luisterruimte geworden 
Ik (tracht) vloer reflecties met een kleedje op te lossen, maar complete diffusors moet beter werken.

Over kleedjes kun je lopen...

[Niet actief]

Toine,
Het is nu wel echt een dedicated luisterruimte geworden 
Ik (tracht) vloer reflecties met een kleedje op te lossen, maar complete diffusors moet beter werken.
Over kleedjes kun je lopen...

Over deze diffusers ook, Jaco... 
(die met boven- en onderpaneel wel...)
Maar met een vv met afstandsbediening en zij-opstelling is dat nu ook niet meer nodig...
Hooguit nog eens om de ev aan of uit te zetten.

[DVDGuy]

Indrukwekkende ruimte en een indrukwekkend verhaal.

Gelukkig neem ik met "minder" genoegen 

[SpeedyAndré]

Da's geen half werk zeg, die restauratie 
Persoonlijk hoop ik dat het rood op de foto's in werkelijkheid wat minder contrastrijk is
Er is nog maar weinig over van de set over zoals ik hem nog gehoord heb ....

André 

[Niet actief]

Da's geen half werk zeg, die restauratie 
Persoonlijk hoop ik dat het rood op de foto's in werkelijkheid wat minder contrastrijk is
Er is nog maar weinig over van de set over zoals ik hem nog gehoord heb ....

André 

Ja, ik weet het...
Het enige wat er nu nog is en wat jij ook hoorde zijn de scheidingsfiltercomponenten en de inwendige bedrading van de luidsprekers. 
Volgens mij was de SA-1 er ook nog niet, toch? Ik had toen nog de CD-80...
Het rood is denk ik wel echt ferrari-rood. De foto's zijn echter een beetje "aangezet" qua kleurverzadiging. Gepimpt, zeg maar...

[Niet actief]

Indrukwekkende ruimte en een indrukwekkend verhaal.
Gelukkig neem ik met "minder" genoegen 

Dat heb ik in de huiskamer ook...
Ik heb nog getwijfeld of dit topic wel op zijn plek was hier -- het is tenslotte vooral HT waar het om gaat.
Maar omdat ik in de akoestiekhoek al een aantal jaren post dacht ik dat het wel zou mogen om een stereoruimte uit te lichten.

[buizengek]

dit is pm jaloers op te zijn
een dikke proficiat toine
mvg
buizengek

[simsatit]

Ziet er erg prachtig uit hoor!
Wat ik wel leuk vind te zien is dat je praktisch dezelfde zolder hebt als wij hebben qua bouw.
Laatst was een forum genoot bij mij en had zijn meet set mee om wat metingen aan mijn speakers te doen en na ook de reflecties in de ruimte te meten zag je toch al dat wat je ook wel hoort, dat er weinig gekke reflecties te zien waren toch al een vrij goede akoestiek dus (licht dat aan de schuine wanden?
Ik wil wel nog naast temreq ook een paar dingetjes doen nog die naast estetisch ook een positief effect hebben op de akoestiek.
Iig altijd leuk dit te zien geeft weer inspiratie, keep it up!
Greets

[scrutinizer]

Hoi Toine,

Grondig en netjes...vooral de two-tone kleurstelling....erg fraai.
Wat zijn de klankervaringen zo na deze aanpak? Ervaar je meettechnisch nog een verschil in de nieuwe membranen en ribbons?
Dat verhaal met die filterspoelen....(zucht) PROUDLY BUILT IN THE USA ....Ik bedoel dat ze zelf hun spoelen wikkelen... een pre, maar maak ze dan wel af.
Vroeger bij Infinity precies hetzelfde maar dan zelfs zonder spoellichaam en gewoon gedeeltelijk gemonteerd in een dotje hete lijm .....en dat dan in een 4 of 5 weg met 2e of 3e orde filters ... toepasselijk icoontje

Keurig Toine, en veel plezier ermee

groet,
Anton

[Erik van Voorst (in memoriam)]

Hoi Toine,

Mooi stukje werk....ook een verademing om te zien dat het standaardfilter van zichzelf al prima materialen heeft zoals sprague en ohmite...zodat je je kunt concentreren op de overige zaken die zeker zo belangrijk zijn....

Het is een mega/aanpak geworden met een prachtig eindresultaat...zwart met een rood randje dat is een visuele ervaring waar psychologen hele boeken over volschrijven...het blijft een geweldige aantrekkingskracht hebben...

Grappig dat je met die Krell toch te kort kwam...ik zie ons nog staan samen....uhhh...doe mij die linker Krell okay en geef mij dan die rechter Krell....bij mij doet hij overigens ongemod nog prima dienst...

Ook jammer dat de ARC SP weggegaan is daar heb ik wel wat mee ...maar ja ik weet als geen ander...er is altijd weer beter...

[Niet actief]

Laatst was een forum genoot bij mij en had zijn meet set mee om wat metingen aan mijn speakers te doen en na ook de reflecties in de ruimte te meten zag je toch al dat wat je ook wel hoort, dat er weinig gekke reflecties te zien waren toch al een vrij goede akoestiek dus (licht dat aan de schuine wanden?

De schuine wanden hebben tegelijkertijd voor- en nadelen. Het voordeel is inderdaad dat het reflectiegedrag wat minder uitgesproken naar buiten komt, omdat er minder parallelle wanden zijn. En heel het staande-golven-gebeuren dat zich normaliter tussen vloer en plafond over de volle lengte van de ruimte manifesteert ontbreekt nu en ook dat hoor je terug. Het nadeel is wat ik ook al schreef in het aanvangsbericht: de schuine wanden hebben de neiging het geluidsbeeld in het middendeel voor je te concentreren en zo de podiumbreedte wat te versmallen t.o.v. van wat er werkelijk in de opname op dat punt 'gevangen' zit. Door de vloer- en (in geval van dipool) achterdiffusie wordt dat behoorlijk gecompenseerd, maar mijn zolder is kleiner dan de foto's doen vermoeden. Daardoor weet ik dat de voornaamste beperking simpelweg de grootte van de ruimte is. Deze luidspreker doet het beter in een grotere, rechthoekige ruimte, maar die heb ik niet. Ik speelde eerst een paar jaar met de kleinere broertjes en die hadden op dit punt minder problemen omdat ze verder uit elkaar konden staan en zo een wat breder beeld neerzetten zonder vloerdiffusie.

[Niet actief]

Hoi Toine,
Grondig en netjes...vooral de two-tone kleurstelling....erg fraai.
Wat zijn de klankervaringen zo na deze aanpak? Ervaar je meettechnisch nog een verschil in de nieuwe membranen en ribbons?
Dat verhaal met die filterspoelen....(zucht) PROUDLY BUILT IN THE USA ....Ik bedoel dat ze zelf hun spoelen wikkelen... een pre, maar maak ze dan wel af.
Vroeger bij Infinity precies hetzelfde maar dan zelfs zonder spoellichaam en gewoon gedeeltelijk gemonteerd in een dotje hete lijm .....en dat dan in een 4 of 5 weg met 2e of 3e orde filters ... toepasselijk icoontje
Keurig Toine, en veel plezier ermee
groet,
Anton

Bedankt Anton.
Ja, die spoelen... gelukkig is het euvel ook vrij gemakkelijk op te heffen.
Klankmatig klinkt het vooral schoner, vanwege de afwezigheid van het scala aan mechanische bijgeluiden dat onder de noemer 'buzzing' kan worden samengevat. Meer low-level detail dus, dat anders ten onder ging in de bijgeluiden. Verder is het laag onder 100Hz correcter, d.w.z. zonder het op hol slaan van het membraan door de niet-lineariteiten in de aandrijving. Dat is heel goed te horen. De piek op 30Hz is kleiner geworden -- die piek is het resultaat van de eigenresonantie van het membraan (dat is dus verminderd) samen met de fundamentele resonantie van de ruimte. Die laatste hoor ik nu voor wat ie is en als ik er nog iets aan zou willen doen is het nu mogelijk om dit te doen, want wat ik daar hoor is het ruimte-aandeel. Tot nog toe geloof ik dat het niet nodig gaat zijn iets met bass-trapping te doen, maar ik ken mezelf goed genoeg om dit even tijd te geven.
Ik heb meer dan voldoende ruimte rechts en links in de punten om daar eventueel basstraps onzichtbaar te integreren, mocht dat nuttig zijn straks.

Het hoog is ook meer 'extended', zo lijkt het. Luchtiger, soepeler en beter geïntegreerd in het totaalplaatje. Maar dat kan evengoed een gevolg zijn van de ook onlangs aangebrachte fractale diffusers, die een werkbereik hebben dat helemaal tot 20kHz doorloopt en zodoende het hoog evenzeer diffunderen als het middengebied en het midlaag. Dat was eerst niet het geval met de normale QRD's, die 'slechts' tot 6 of 7kHz doorwerkten.

Ook de nieuwe voorversterker is een upgrade, in de zin van overtuigingskracht en realisme.

[Niet actief]

Hoi Toine,
Mooi stukje werk....ook een verademing om te zien dat het standaardfilter van zichzelf al prima materialen heeft zoals sprague en ohmite...zodat je je kunt concentreren op de overige zaken die zeker zo belangrijk zijn....
Het is een mega/aanpak geworden met een prachtig eindresultaat...zwart met een rood randje dat is een visuele ervaring waar psychologen hele boeken over volschrijven...het blijft een geweldige aantrekkingskracht hebben...
Grappig dat je met die Krell toch te kort kwam...ik zie ons nog staan samen....uhhh...doe mij die linker Krell okay en geef mij dan die rechter Krell....bij mij doet hij overigens ongemod nog prima dienst...
Ook jammer dat de ARC SP weggegaan is daar heb ik wel wat mee ...maar ja ik weet als geen ander...er is altijd weer beter...

Rood en zwart... ach, het heeft denk ik vooral met de overige kleuren te maken die al in de ruimte aanwezig zijn. Een geheel witte luidspreker zou ook heel mooi kunnen zijn, heb ik bij de maker kunnen zien, maar in mijn ruimte zou dat 'verkeerd blikvangen' zijn. Ik wilde al heel lang die tweekleur; wat het psychologisch gezien wil zeggen... tsja, ik hoor het graag! 
De Krell klonk absoluut heel mooi, hoewel het hoog tekortschoot. Dat was waarschijnlijk een gevolg van de leeftijd -- hij zou een revisie nodig gehad hebben om weer als vanouds te klinken en dat zou kostbaarder zijn geweest dan inruil op de nieuwe Usher. Die heel fris klinkt. Het middengebied van de Krell heb ik altijd wel mooier gevonden dan met de Usher, maar nu -- met de VTL voortrap -- is dat denk ik niet meer zo aan de orde. Ik ben daar nog niet uit, maar ben sowieso tevreden genoeg met de Usher. Dat is een blijver; misschien nog eens ooit een tweede erbij voor horizontaal bi-ampen.

Vermogen kwam ie tekort, maar dat was niet op een nare manier hoorbaar. Ik kwam daar in feite ook pas achter toen de Usher er was. Het was niet de reden om 'm weg te doen want ik had het niet eens zo in de gaten. De speaker heeft minimaal 150 watt aan 8 ohm nodig volgens de oude fabrieksspecs en dat kan ik nu wel beamen.

[DA BoSS]

Wat een passie.... prachtig project (speakers & ruimte)