Showcase Keyser Olympus systeem

[Martijn M]

Het moest er dan toch maar van komen, een topic over mijn meest recente systeem. De hoeksteen van 'het systeem', wordt gevormd door de luidsprekers. Tot vanavond gingen deze nog altijd naamloos door het leven, maar ik vind eigenlijk dat ik dit topic niet kan starten zonder het beestje een naam te geven. De naam Olympus kwam in me op, naar de berg die zo belangrijk is in de Griekse mythologie.

Olympus Luidsprekers

Mijn vorige luidsprekers waren een stel zelf ontworpen dipoolluidsprekers, welke de prototypefase nooit ontgroeid zijn. Deze Unbaffled Dipoles klonken heel goed, maar het systeem bleef last houden van bepaalde problemen, die inherent zijn aan het dipoolconcept. Een dipool straalt namelijk evenveel naar achteren af als naar voren, waardoor de reflectie tegen de voorwand in verhouding heel sterk is. Aan de ene kant geeft dit - mits de speaker op een redelijke afstand van de voorwand staat - een mooi groots geluid, maar aan de andere kant leidt deze reflectie tot kamfiltering, wat kleuring kan veroorzaken. Het gelijkmatige afstraalgedrag en 'boxloze' geluid van de dipool wilde ik echter graag behouden.

Een concept dat aan de voorzijde een vergelijkbare mate van bundeling heeft maar niets aan de achterzijde afstraalt, is een waveguide/hoorn-luidspreker. Zogenaamde Constant Directivity (CD) hoorns hebben een hoge mate van bundeling, die bovendien weinig verandert met frequentie. Deze twee eigenschappen zijn beide gewenst: de hoge bundeling helpt er voor te zorgen dat er zo min mogelijk sterke vroege reflecties optreden en het gelijkmatige afstraalgedag draagt bij aan een accurate tonale balans. Voor dit systeem heb ik gekozen voor een 1" compressiedriver met een 12" waveguide.

Lastiger was het vinden van een geschikt principe voor lagere frequenties. De hoorn die ik gebruik is inzetbaar tot ongeveer 1 khz. Over het gehele bereik van 1 khz tot 20 khz heeft de hoorn een zeer gelijkmatig afstraalgedrag. Het lastige is dat alle boxluidsprekers bij lage frequenties rondomstralen - er is dan dus totaal geen sprake van bundeling. De uitdaging zit hem er in het gelijkmatige afstraalgedrag van de hoorn naar het laag toe door te zetten.

Door mijn ervaring met dipoolluidsprekers kwam ik op het idee om een soort dipool toe te passen. De dipool heeft immers net als de CD-hoorn een constante mate van bundeling. Een in dit geval nadelige eigenschap van een dipool is dat een dipool naar achteren evenveel geluid afstraalt als naar voren. Door de zogenaamde backwave te dempen, is het echter mogelijk de afstraling naar de achterzijde flink te beperken, terwijl het geluid aan de voorzijde behouden blijft. Hierdoor is een soort cardioide richtwerking te bereiken, net zoals je bij de gelijknamige microfoons ziet.

Klikbaar plaatje.




De backwave van de midwoofer heb ik weten te dempen door de woofer in een op het eerste gezicht normale kast te zetten, waar echter een groot aantal ronde gaten uit gezaagd is. Door deze gaten is de kast in principe open en vertoont de luidspreker een dipool-achtig afstraalgedrag. Vervolgens heb ik de behuizing echter geheel gevuld met dempingsmateriaal. Mijn berekeningen en metingen wezen erop dat dit ongeveer het beoogde effect zou moeten hebben. Als praktische afwerking heb ik gekozen voor tapijt zonder backing. Dergelijk tapijt brengt nog enige mate van stromingsweerstand met zich mee, zonder het geluid te blokkeren. Echt mooi is dit misschien niet, maar dit project is vanaf het begin al heel 'form follows function' geweest.


Nu vraag je je misschien af, waarom al die moeite?
Deze luidspreker straalt bijna uitsluitend af aan de voorzijde en heeft een hoge mate van bundeling. Daardoor is het directe geluid van de luidsprekers relatief sterk, maar worden reflecties in veel mindere mate aangesproken dan met conventionele luidsprekers het geval is. Door die eigenschap is de Olympus veel minder gevoelig voor de ruimte waarin deze staat. Veel moderne woonkamers hebben een akoestiek die er voor zorgt dat de ruimte bij hogere afspreelvolumes klankmatig 'volloopt'. Dat heb je met de Olympus veel minder. Nog beter wordt het natuurlijk als je deze speakers in een ruimte plaatst met een betrekkelijk goede akoestiek.






Digital Signal Processor (DSP) en multi-sub

Als wisselfilter heb ik na even wikken en wegen niet gekozen voor een actief filter, maar voor een passieve variant met een wisselfrequentie van 1 khz. De keuze voor passief werd gemaakt omdat dit het systeem minder complex maakt. Bovendien is het praktisch om slechts één eindversterker nodig te hebben. Door het passieve filter moet ik wat van het hoge rendement van de tweeter 'weggooien', maar al met al heeft het systeem nog altijd een gevoeligheid van ongeveer 95 dB/2,83V/m. Actieve filtering heeft theoretische voordelen, maar in de praktijk werkt een goed ontworpen passief filter niet hoorbaar minder goed. De laagafval onder 300 hertz die wordt veroorzaakt door de open kastconstructie, trek ik vlak middels DSP. Verder gebruik ik DSP om de afstemming van de luidspreker volkomen neutraal te maken. Door het van laag tot hoog zeer gelijkmatige afstraalgedrag is dat met deze luidspreker beduidend eenvoudiger voor elkaar te krijgen dan met een meer conventionele luidspreker. De DSP maakt het bovendien mogelijk om uiterst nauwkeurig ook zeer kleine onregelmatigheden te vereffenen; iets wat met passieve filters praktisch onmogelijk is.

De Olympus luidsprekers kunnen door de akoestische kortsluiting als gevolg van de open constructie niet op een fatsoenlijke wijze laag weergeven. Daar gebruik ik subwoofers voor. Het belangrijkste probleem bij de laagweergave in kleine ruimtes wordt gevormd door staande golven. Staande golven zorgen voor zeer grote variatie in geluidssterkte per frequentie, die bovendien op elke plek in de ruimte weer anders is. Er zijn verschillende oplossingen voor staande golven.

- Akoestische demping
- Multi-sub
- Equalizing

De eerste optie is het toepassen van enorm veel demping, waardoor staande golven niet kunnen ontstaan. In sommige heel dure studio's wordt hier in geïnvesteerd, maar dergelijke maatregelen zijn zeer ingrijpend (vanwege formaat, prijs en moeilijkheid om optimaal af te stemmen) en zouden eigenlijk al meteen bij de bouw van het huis gedaan moeten worden. Dan nog is het lastig om staande golven compleet te elimineren, dus dient men verder te kijken naar de overige oplossingen.

In veel woonhuizen is van nature al enige laagdemping aanwezig. Staande golven zijn het meest prominent in kamers met muren van steen en beton, maar huizen met houten vloeren, gipswanden en één of meerdere grote ramen, hebben veel minder last van staande golven. Ik heb het geluk een dergelijke ruimte tot mijn beschikking te hebben. Desondanks zie je ook in zo'n betrekkelijk gedempte ruimte nog duidelijk staande golven.

Staande golven kunnen zeer effectief worden aangepakt door meerdere laagfrequentbronnen toe te passen. Met andere woorden, door meerdere subwoofers te gebruiken. Sinds enige tijd maak ik daarom gebruik van een viertal potente subs. De subwoofers kunnen dusdanig geplaatst en afgesteld worden dat staande golven opgeheven worden. Deze methode heft niet alle staande golven op, maar je kunt er zeer grote verbeteringen mee bereiken. Bovendien wordt het laag veel gelijkmatiger door de ruimte verdeeld; de zogenaamde ruimtelijke variantie is veel kleiner. Dit is heel belangrijk voor de volgende stap, namelijk equalizing.

Op basis van metingen op en rondom de luisterplek wordt middels de DSP equalizing toegepast. De laatste nog aanwezige pieken kun je hiermee vlak trekken. Bovendien kan de DSP gebruikt worden om de algehele laagbalans goed af te stemmen op het hoogmid. Dit is een zeer belangrijk voordeel van DSP! De afstemming van het laag is van grote invloed op de waargenomen tonale balans van de gehele set.


Beheersing van vroege reflecties

Mijn ruimte was tot voor kort een echte galmbak, met een RT van boven 0,6. Conventionele luidsprekers zorgden er al gauw voor dat je luistermoe werd in deze ruimte. De Olympus luidsprekers spreken door hun hoge mate van bundeling amper vroege reflecties aan. Hierdoor hoor je veel meer van de opname en minder van je eigen ruimte. Desondanks heeft het nut de vroege reflecties die toch nog optreden te dempen en tegelijkertijd de RT van de ruimte wat te verlagen. Op de vloer ligt tapijt. Tapijt dempt hoofdzakelijk het hoog. Ik heb overwogen de vloerreflectie drastischer aan te pakken, maar dat gaat me toch wat te ver. Wel heb ik breedbandige dempingspanelen op de zijwanden en de achterwand aangebracht. Met name de dempingspanelen op de zijwanden hebben een goede uitwerking. De zijwanden van de kamer zijn van steen met een laag spack, wat betekent dat ze breedbandig zeer sterk reflecteren. Daardoor had ik in de breedte van de kamer nog te maken met wat flutter. De dempers lossen dit uitstekend op. Het derde dempingspaneel bevindt zich midden achter de luisterplek, waardoor ook de primaire reflectie tegen de achterwand gedempt wordt. Het resultaat van deze akoestische maatregelen is een grote Initial Time Delay Gap (ITDG). Dat betekent dat het er relatief veel tijd tussen het directe geluid en de eerste reflecties zit. Dit is een heel belangrijke eigenschap van een goede set, want een grote ITDG zorgt voor minder kleuring, scherpere plaatsing, betere ruimtelijkheid en een schonere klank. In mijn geval komen de eerste reflecties pas na ongeveer 20 milliseconden. Deze reflecties zijn allemaal bovendien betrekkelijk zwak; geen enkele hoger dan ongeveer -23 dB. De RT van de ruimte is gezakt tot ongeveer 0,4 seconden. In deze ruimte van ongeveer 100 kubieke meter is dat wel een prettige waarde. Op termijn ga ik wellicht één of meerdere diffuser-panelen aan mijn ruimte toevoegen. De benodigde grootte en de bewerkelijkheid van diffusers houden me op dit moment nog tegen.


Concluderend

Wat maakt deze set nou zo bijzonder?

- Constante mate van bundeling van het lage middengebied tot in het hoog
- Zeer vlakke frequentieresponse, zeer weinig kleuring
- Grote dynamische headroom, waardoor het systeem luid kan en altijd in figuurlijke zin uit zijn neus blijft vreten
- Hoge mate van bundeling, waardoor vroege reflecties minder sterk worden aangesproken. Dit, in combinatie met dempingspanelen, leidt tot een grote ITDG
- Strak en diep laag, m.n. op de luisterpositie maar ook in de rest van de ruimte betrekkelijk weinig last van staande golven
- Scherpe plaatsing
- Hoge mate van ruimtelijkheid

[Martijn M]

2011/11/03: Luisterimpressie ArjanR1

2011/11/27: Luisterimpressie Kwabbernoot

2011/11/27: Luisterimpressie HuubF

2011/12/06: Luisterimpressie Koen K

2011/12/13: Luisterimpressie Kingpin

2012/01/08: Luisterimpressie EJ

2012/01/08: Luistersessie HuubF (take 2)

2012/01/09: Luistersessie Bas Akkerman

[chansig]

Nu al verkocht ? Da's snel.

gr. Hans

[Joris1971]

Nu al verkocht ? Da's snel.

gr. Hans

volgens mij bedoeld is iets anders met gereserveerd 

[Kwabbernoot]

Leuk te lezen Keyser. Ik moest maar eens langskomen. (en gelijk volgmodus)

Groeten...

[chansig]

Keyser moet eens wat gaan verhuizen en dan gelijk Kwabber mee..Nieuwe voornemens voor komend jaar op bezoek bij Kwabber en nogmaals bij Keyser.

Gr Hans

[Kwabbernoot]

Hans, jij kunt natuurlijk ook altijd deze kant op verhuizen. En daarbij, zover is het toch ook allemaal niet?

Groeten...

[chansig]

Dat zou ook kunnen..maar dan het risico lopen dat jullie deze kant op komen ?

Echt ver (ruim 130 km en Frankrijk is verder) is het niet, maar wel saai...enorme vervelende lange rechte weg, met niets te zien behalve een leuk aanzicht van Zwolle...de rest alleen maar weilanden en koeien.

Gr Hans

[Koen K]

En die Olympus klinkt dus ook heel erg goed 

Hans, ik moet binnenkort nog een keer naar Keyser toe om mijn Silvae's op te halen. Misschien kunnen we er een combo-date van maken. Heb je gelijk iemand om tegen aan te zeuren tijdens die saaie 130 km.

[HuubF]

Mein himmel, dat wordt een verhaal van 324 A4'tjes!  

Ben inderdaad wel erg benieuwd hoe het klinkt. Mag ik ook mee? Moet dan wel in het weekend.

[Koen K]

Als je durft mag je wel mee ja 

En als Keyser het goed vindt dat we met 3 man aan komen zetten natuurlijk 

[Martijn M]

Als je durft mag je wel mee ja 

En als Keyser het goed vindt dat we met 3 man aan komen zetten natuurlijk 

Jullie zijn allemaal welkom. Wel zijn de ruimte en de set niet heel geschikt om er met z'n vieren tegelijk te zitten luisteren. Misschien is het daarom handig om even af te wisselen. En ach, in de woonkamer staat ook nog een setje dat de moeite waard is (Scanspeak Elan), dus dat hoeft niet zo'n groot probleem te zijn  .

[Koen K]

Mooi 

Nou, mannen, wat denken jullie van 12 of 13 november?

[HuubF]

Mooi 

Nou, mannen, wat denken jullie van 12 of 13 november?

Dan viert Chansig waarschjnlijk zijn verjaardag (weet ik omdat mijn oudste zoon dan 29 wordt). 

[Martijn M]

Ik kan dat weekend wel. Het weekend erna kan ik niet. Het laatste weekend van november misschien wel, maar dat weet ik nog niet zeker.

[Kwabbernoot]

Ik ook, ik ook, ik ook, ik ook. 

Groeten...

[HuubF]

Het laatste weekend in november kan ik wel.

[Koen K]

Dat is ook een optie ja.

[Martijn M]

Zondag 27 november zou voor mij mogelijk zijn.

[HuubF]

Zondag 27 november zou voor mij mogelijk zijn.

Wat mij betreft ok.

[Koen K]

OK, prima wat mij betreft... Hans, Kwabber?

[Kwabbernoot]

Ik kan zoals het er nu uitziet wel. Ik heb d'r zin an. 

Groeten...

[Koen K]

Ja, ik ook. Leuk    Nu Hansie nog!

[Martijn M]

Dat wordt wel erg druk, maar ach  . Er is maar één sweet-spot, dus misschien is het handig om hooguit met z'n tweeën tegelijk in de luisterruimte te zitten. Dan kunnen de overige drie zich boven in de woonkamer vermaken met de Scanspeak Elans.

[Former member 78]

Gisteren ben ik bij keyser geweest, om naar zijn zelfbouw speakers te luisteren.
De eerste verrassing was dat ik andere speakers aantrof, dan ik uit zijn vorige topic ''kende''

Ik had dus het een en ander gemist

Maar er staan dus 2 zelfbouw speakers in zijn erg mooie luisterruimte.
Denk dat 9 van de 10 mensen hier op het forum graag de luxe van keyser zouden hebben,
een mooie grote ruimte, en met een plafond van 3 meter 40 hoog!

Toen er muziek werd gespeeld, was ik echt positief verrast! Mijn beperkte ervaring met
het hoorn gebeuren was vrij negatief. Er was altijd wel iets dat hard of te agressief aan mijn
oren klonk.

Hier dus niet!

De set van keyser luistert heel makkelijk weg, ik heb een kleine 3uur geluisterd naar zijn set en heb geen
moment van luistermoeheid gehad. Het is lekker dynamisch, en laat je luisteraar erg veel horen. Voor de laagweergave
moet je niet bij deze 2 speakers zijn, want daar heeft keyser 4 subs voor! (baas boven baas ) Maar tijdens het
luisteren is er geen van de 4 subs aan te wijzen, laat staan dat je door hebt dat er 4 mee spelen.

Wat ik soms wel mistte was dat waar buizen goed in zijn, het uitsterven van instrumenten. Dat is bij mij thuis goed hoorbaar,
en dat is er niet of iig minder bij keyser. Maargoed, dit is natuurlijk niet een eerlijk vergelijk, omdat ik met volledige buis speel.

De speakers zijn ook behoorlijk allround te noemen, want er is in die 3uur van alles geluisterd. Van Yello tot klassiek. En nergens kreeg ik
het idee van: hier zijn ze niet voor geschikt. Ook spelen ze erg makkelijk, je hebt nimmer het idee dat de speakers hard aan het werk zijn.

Ik vond het een geslaagde avond!